We hebben contact met 049T

Thelma(049T) op weg naar Oosterhout
20 januari 2025 polder Lepelaar

Begin dit jaar, in de wintermaanden januari en februari overwinterde de kleine zwaan Thelma met GPS zender 049T om haar hals in de Gecombineerde Willenspolder. Dankzij die GPS zender konden we dagelijks volgen waar deze kleine zwaan was. Zo ontdekte ik dat deze vogel 's-nachts in de Polder Turfzakken in de Biesbosch sliep en elke ochtend rond 10.00 uur naar de Gecombineerde Willemspolder vloog om te foerageren. 's-Middags rond een uur of vier vertrok ze daar weer. Eind februari vertrok ze via de Baltische staten naar Noordwest-Rusland om daar de zomer en het broedseizoen door te brengen. 

Op het moment dat ze na een tussenstop in de Baltische staten de grens met Rusland overstak werd de GPS verbinding verbroken. Deze GPS verbinding werkt via het GSM netwerk en dat werkt niet in Rusland. In die enorm grote en lege gebieden staat geen GSM masten en ik denk dat er ook geen roaming afspraken met de Russische provider zijn gemaakt.

Thelma(049T) helemaal rechts op de kaart

Dat was bekend en op dat moment begon het lange wachten op het eerste contact van haar GPS zender met het GSM netwerk. Een paar weken geleden werd het contact voor het eerst hersteld en was er weer een teken van leven van Thelma. Ze heeft de afgelopen 8 maanden dus overleefd en is met goede moed op weg naar het westen.

Op dit moment(18 november 2025) zit ze in Noordwest-Duitsland in het plaatsje Neustadt-Glewe. Dit plaatsje ligt halverwege tussen Berlijn en Hamburg. De afgelopen week is ze flink opgeschoten want rond 10 november zat ze nog in Letland bij de stad Jelgava. Een stad met 66.000 inwoners en vergelijkbaar qua grootte met Oosterhout. Ik durf nog niet te zeggen of ze verder door zal vliegen naar Nederland want jaarlijks wordt de route die ze naar het westen afleggen korter en korter. Naarmate het klimaat verder opwarmt is de noodzaak om verder westwaarts te vliegen steeds kleiner. 

2 volwassen kleine zwanen met hun 2 jonge
mooie asgrijze jongen(Willemspolder jan 2016)

En zo zien we in de winter steeds minder kleine zwanen. Daarbij komt ook nog eens dat door die klimaatverandering veel kleine zwanen niet meer tot broeden komen en het aantal voortgebrachte jonge kleine zwanen jaarlijks te klein is om uiteindelijk de soort in stand te kunnen houden. Om een voorbeeld te geven, zo'n tien jaar geleden overwinterden tussen de 150 en 175 kleine zwanen in de Gecombineerde Willemspolder en tegenwoordig zijn dat een kleine 25 vogels. En vijftien jaar geleden zag ik in de Noordwaard bij Werkendam 250 tot 300 kleine zwanen op een bietenakker foerageren. Daar is tegenwoordig helemaal geen sprake meer van. In de groep van 78 overwinterende kleine zwanen in de winter van 2015 -2016 zaten maar 13 jongen. En dat jaar was echt geen uitzondering. Jaar na jaar zie ik steeds te weinig jonge kleine zwanen.

Ik ben wel heel benieuwd wat we deze winter bij ons in de polder gaan zien. Sowieso het aantal kleine zwanen met het aantal jongen en natuurlijk of Thelma een van hen is. Ik hoop ook dat de boeren deze zeldzame zwanen op hun land toelaten en ze niet met schoten in de lucht de vogels steeds verjagen.

Wil je meer weten van deze zwaan der zwanen, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kleine-zwaan

Een goede schutkleur helpt.

de goed verstopte houtsnip

100% Vertrouwen op je schutkleur, je moet het maar durven. Er zijn niet zoveel vogels die dat durven en het zijn er bij elkaar ook maar een paar soorten die dat doen. De patrijs en fazant zijn bijvoorbeeld twee soorten die dat durven maar die kunnen er dan ook wat van. Menig keer zorgden die vogels ervoor dat ik zowat een hartverzakking kreeg doordat ze op het allerlaatste moment pas opvlogen. Het leek er dan op alsof de vogel tot op de laatste wachtte om mij zo maximaal schrik aan te kunnen jagen. Ook een bokje en houtsnippen heb ik dat een paar keer zien doen en ook hazen kunnen er wat van.

prachtige beukenlaan naast het
houtsnippenbos

Vandaag was ik er op voorbereid en was samen met een vogelaar die goed bekend is in het gebied bewust op zoek naar de houtsnip en dan zul je zien dat ze er niet zitten zei ik nog. Maar dat idee werd sneller dan gedacht weerlegd. Een houtsnip vloog op en verdween uit het zicht nog voordat we de vogel goed konden zien. Jammer maar hoopvol en met goede moed zochten we verder in de dichte ondergroei van de hoge douglas sparren. Ze waren dus in het gebied en het zouden dus best wel eens overwinteraars kunnen zijn. In deze tijd passeren ook nogal wat doortrekkers ons land maar dat is volgende maand afgelopen. Dus hopen dat deze snippen blijven.

zoek de snip

Het duurde toch nog een paar uur voordat we de volgende houtsnip vonden. Deze keer bleef de houtsnip zitten en bewoog helemaal niet. Tot een paar meter afstand keek hij rustig en vol vertrouwen mijn richting uit. Ik durfde niet dichterbij te gaan want de vogel verstoren is wel het laatste wat ik wil. Het was ongelooflijk hoe onzichtbaar de vogel op deze korte afstand bleef. Zelfs met de verrekijker bleef de vogel slecht zichtbaar en pas na flink inzoomen met mijn camera lukte het om de vogel te spotten. Een zonnestraaltje piepte precies door de struik en bescheen de kop van de houtsnip waardoor hij even goed in beeld kwam, prachtig!

 

een zonnestraaltje helpt

Een houtsnip is toch flink groot en te vergelijken met een turkse tortel die slechts een fractie kleiner is. De lange snavel hield hij naar beneden gericht en alleen zijn grote heldere oog viel op. Die grote ogen horen bij een nachtvogel want die heeft hij met name 's-nachts nodig als hij op pad gaat. Overdag houdt hij zich gedeisd in de dichte ondergroei van een bos en daar zat hij dan ook. Goed verscholen onder een grote rododendronstruik. Na al die ontmoetingen met houtsnippen lukte het mij vandaag pas om een fot te maken van deze toch wel mysterieuze bosvogel.

Wil je meer weten van deze vrijwel onzichtbare snip, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/houtsnip

Het is goud wat er blinkt.

de goudplevieren van Kerkwerve

Als de goudplevieren in ons land overwinteren, kiezen ze toch voornamelijk voor de kust. En heel specifiek voor de Wadden en de Delta. Neemt niet weg dat je ze ook landinwaarts kunt zien en dat doen de goudplevieren dan weer eerder dan de zilverplevieren. De zilverplevieren zijn nog meer kustvogels dan de goudplevieren. Trek een lijn van Groningen naar Bergen op Zoom en ten westen van die lijn kun je dan goudplevieren in de graslanden tegenkomen.

goudplevieren in winterkleed

Heel af en toe kom ik ik ze hier in de buurt tegen zoals in de Gecombineerde Willemspolder en de Biesbosch. Ten oosten van de hierboven genoemde lijn. Ik zie ze met name in de Willemspolder als ze op trek zijn en dan maken ze hier een korte tussenstop om wat rusten en te eten. In de Biesbosch willen ze nog wel eens wat langer blijven hangen maar dat snap ik dan ook wel. De Biesbosch is namelijk een diep landinwaarts gelegen onderdeel van de Delta. Vroeger was eb en vloed en de invloed van de zee hier heel nadrukkelijk aanwezig en dat is nu ook zonder dat tij nog merkbaar.

De grote en diepe spaarbekkens in de Biesbosch hebben altijd wel een aantrekkingskracht op kustvogels en het is ook elk jaar weer zichtbaar als middelste zaagbekken, kuifduikers, zwarte zee eenden en zelfs eiders dit gebied aandoen.  

de goudplevieren van de Noordwaard

Gisteren was ik nog in de Biesbosch en zag ik een mooi clubje goudplevieren tussen de kieviten. Dat is trouwens bijna altijd wel zo. Op de een of andere manier liggen die twee elkaar wel en zoeken ze elkaars gezelschap op. Hoewel het eerder zo is dat de goudplevieren de kieviten opzoeken in plaats van andersom. 

Tussen de enkele honderden kievieten liepen achttien goudplevieren. Samen foerageren en samen opvliegen als een bruine kiekendief en later ook nog eens een zeearend overvloog. In de vlucht zijn ze goed te herkennen en kon ik ook het exacte aantal zien.

de lucht kan soms helemaal volzitten

Na een paar onrustige rondjes gevlogen te hebben, kwamen ze weer naar beneden en landden ze weer op dezelfde slikrandjes van daarvoor. Steeds alert voor dreigingen en toch relaxed foerageren. De goudplevieren kun je als je wat scherp de groepen kievieten afspeurt de hele winter wel tegenkomen. De aantallen hier steken schril af tegen de aantallen die bijvoorbeeld bij Plan Tureluur bij Kerkwerve waar makkelijk tienduizend goudplevieren overwinteren. De enorme wolken vogels die daar de lucht ingaan zijn indrukwekkend.

Wil je meer weten van deze prachtig getekende plevier in winterkleed, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/goudplevier

De zwarte zee-eend.

Brouwersdam, 23 feb 2022

Zwarte zee-eenden zijn aan de kust ondanks hun opvallende zwarte verenkleed niet erg opvallend. Het zijn echte zee eenden en je ziet ze eigenlijk niet in het binnenland. In het eerste halfjaar van 2021 heeft een zwarte zee-eend in de Biesbosch op de rivier de Merwede gezeten. De vogel liet zich daar steeds door de sterke stroming meevoeren om daarna weer terug te zwemmen naar de grote rode boei die de vaargeul markeerde. Maar dit was een uitzondering, het zijn echte zoutwater vogels die hier in de winter aan de kust komen overwinteren.

Het gaat dan om ongeveer 30.000 vogels en dat is fors minder dan een jaar of dertig geleden toen hier nog voor de kust zo'n 100.000 zwarte zee-eenden overwinterden. Toch is het nog een serieus aantal vogels en zijn ze best wel te spotten.

zwarte zee-eend,  6 mrt 2024

Deze ontwikkeling, de teruggang van de soort, is helaas voor veel vogelsoorten van toepassing. Ik vraag mij weleens af hoe de vogelwereld er over nog eens dertig jaar uitziet? Er moet toch een keer een moment aanbreken dat men in de gaten krijgt dat het zo niet door kan gaan. Het zal dan voor een aantal vogelsoorten te laat zijn en zijn we ze voor altijd kwijt. 

Deze zee eenden even van kleine schelpdieren en daar gaat het ook niet zo goed mee. Door voedselgebrek hier en de opwarming van de aarde is de noodzaak om naar het zuiden af te reizen niet meer zo groot. Je ziet dat bijvoorbeeld ook bij kleine zwanen die jaarlijks steeds wat minder ver naar het zuiden afreizen. Die komen nu niet verder dan Denemarken en Noord-Duitsland. Een klein deel overwintert nog maar bij ons.

een treintje zwarte zee-eenden,
Noordzee 18 okt 2025

De zwarte zee-eend is in de winter voor onze kust een echte "groepsvogel", die laag over de golven in treintjes voorbij vliegen. Meestal wat verder uit de kust en met wat hogere golven verdwijnen ze ook steeds weer even uit het zicht. Rustig dobberend op het water vlak voor de kant komt nauwelijks voor laat staan dat ze op het strand of op de basaltblokken van de brouwersdam of Westkapelse zeedijk gaan zitten.

Op zee, vanaf de boot waren ze vorige maand nog redelijk te zien en vlogen ze zelfs over de boot. Maar ja we waren dan ook in zijn leefgebied. De zee eenden zijn in deze tijd vanaf de kant wat makkelijker te zien maar een scoop is dan wel een vereiste. De Brouwersdam is dan wel de makkelijkste plek, tenminste als de wind dan niet te hard is en uit de verkeerde richting komt. De horizon is dan de plek waar ze te zien zijn.

Wil je meer weten van deze onopvallende zeevogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zwarte-zee-eend

De eend der eenden.

mannetje ijseend in winterkleed, 21 feb 2021

Dit najaar zijn hier al heel wat winterse vogels uit het noorden gezien. Vooral zangvogels zoals kepen, kramsvogels, kruisbekken, sijzen en koperwieken zijn al volop gespot. Ik heb nu een stille hoop dat ook de winterse watervogels massaal deze kant opkomen. Ik hoop dan met name op pestvogels, parelduikers en ijseenden. Het zijn schitterende vogels waarvan het geen zekerheidje is dat we ze in elke winter hier kunnen zien. In de winter van dit jaar heb ik bij de Brouwers-dam al een ijseend gezien maar een foto maken was er jammer genoeg niet bij. 

Brouwersdam, 20 jan 2020

Die moet dit jaar nog geschoten worden. IJseenden zijn in het juiste geslacht en kleed zo ontzettend mooi en bijzonder dat ze daarom met gemak meedingen naar de mooiste vogel van het jaar. Dat ik een ijseend in dit prachtkleed heb gezien is zeldzaam te noemen. Het is mij pas een paar keer gelukt en de eerste keer was alweer vijftien jaar geleden en had ik geen camera bij me. Deze ijseend zwom op slechts enkele meters van de basaltblokken van de Brouwersdam en was helemaal niet schuw. Een unieke kans, kansloos gemist kun je wel zeggen. 

vrouwtje ijseend, 7 jan 2021

Meestal zie ik de vrouwtjes en ook wel mannetjes in een minder spectaculair verenkleed. In een kleed zoals alle winterkleden er uitzien en dat is bij ijseenden niet anders en ziet er niet echt uit om te juichen.

Het aantal ijseenden dat in de winter hier te zien is, is klein. Het gaat om enkele tientallen en in een goed jaar iets meer dan honderd. Daarbij komt ook nog eens dat de meeste vogels in het Waddengebied overwinteren en voor mij is dat net iets te ver om voor deze soort op pad te gaan. Ik hou het daarom op de Zeeuwse kust en is opletten het devies. Waarneming.nl helpt dan ook nog weleens maar je moet het toch zelf doen en de hele zeereep afspeuren.

 

Wil je meer weten van deze eend der eenden, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/ijseend

Tijd voor de drieteentjes.

winterkleed drieteenstrandloper, 19 okt 2010

Drieteenstrandlopers zie ik hier alleen in de winter. En met hier bedoel ik dan de kust en een zeldzame keer in de Biesbosch. Deze witgrijze dribbelaars lopen het liefst op de waterlijn en bewegen dan mee met de aan land rollende golven. Ze pikken driftig in het strandzand en vangen op die manier kleine insectjes. Het is altijd een grappig gezicht om ze zo druk bezig te zien. 

Als de eerste drieteentjes in de vroege herfst arriveren om hier te overwinteren zie ik soms nog weleens wat overblijfselen van het zomerkleed maar meestal zijn het toch de winterjassen die te zien zijn. 

restant zomerkleed, 24 apr 2021

De restanten van de zomerkleden kunnen ook nog eens sterk variëren, de ene drieteen heeft een meer rossig kleed en met name de kop is dan juist rossig gekleurd dan de drieteen in de grijze variant die een lichter gekleurde kop heeft en waar de oogstreep ook nog eens geheel ontbreekt. Het is altijd leuk om in het vroege voorjaar of late najaar nog zomerkleden te spotten. Wat soms voor verwarring kan zorgen is de aanwezigheid van bonte strandlopers in winterkleed die dan weer sterk lijken op de drieteenstrandlopers in een restant zomerkleed. Die twee lijken dan sprekend op elkaar.

Brouwersdam,13 jan 2016

Dit najaar heb ik ze alweer in flinke groepen in de Kwade Hoek en bij de Brouwersdam kunnen spotten en dat is met het juiste tij de hele winter door een goede stek om ze te zien. Het is niet gek om daar groepen van 500 exemplaren of meer te zien foerageren of te zien vliegen.

Ik vind het ook altijd weer verbazingwekkend dat deze kleine vogeltjes helemaal uit Canada of Siberië naar onze kust vliegen om hier te overwinteren. En dan is het trouwens ook niet zo heel gek dat ze soms met de voor hun verkeerde wind wat verder doorschieten en in de Biesbosch belanden. In de afgelopen jaren heb ik ze met regelmaat in de Hardenhoek en Eierwaard gezien. Als ze eenmaal in de gaten hebben dat ze in het binnenland in zoet water terecht zijn gekomen vertrekken ze weer naar het zoute.

Wil je meer weten van deze snelle dribbelaar, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/drieteenstrandloper

Die lelijke jan van genten.

juveniele jan van gent, 18 okt 2025

Juveniele jan van genten zijn eigenlijk de lelijke eendjes van de zee. En het is dan ook bijna ondenkbaar dat deze lelijkerds in een kleine vier jaar tijd uitgroeien tot een van de mooiste zeevogels die je je maar kunt bedenken. Enkele jaren geleden, in 2022 om precies te zijn, werden de broedkolonies van de jan van genten meedogenloos hard getroffen door de vogelgriep en werd de populatie gedecimeerd. Ik zag dat met eigen ogen op zee waar de aantallen jan van genten minimaal waren en ook het aantal juveniele beesten was te verwaarlozen. Het was een trieste aanblik.

voor en na de vogelgriep, voorjaar 2022

Maar dit jaar vlogen weer vele jan van genten achter de boot en is de soort de harde klap weer enigszins te boven gekomen. Ik weet niet hoe het nu met de stand van de soort is maar het gaat naar mijn idee duidelijk waarneembaar beter.

een zo mooi worden ze, 12 jun 2020

Jaren geleden waren we een keer aan de oostkust van Schotland waar we uitkeken op Bass rock een grote rots in zee die volledig gekolonialiseerd was door Jan van Genten. Tienduizenden jan van genten broedden op dit eiland totdat de vogelgriep uitbrak. Er bleven amper nog vogels over en in de kolonie stierven tienduizenden vogels. Dat ligt nu gelukkig achter ons en nemen de aantallen weer toe.

De juveniele vogels van een paar weken geleden zagen er goed uit en blonken uit in lelijkheid. Ik moest nog denken, "heb geduld jongens het komt allemaal goed". 

op de Noordzee,6 okt 2018

De volwassen vogels vlogen rond de boot en doken als een speer de diepte in . Als ze boven kwamen wisten ze met een paar ferme vleugelslagen weer op de te stijgen en cirkelden ze weer verder over de zee. Ze brengen heel veel tijd boven zee door en hebben daar niet veel kracht voor nodig. Met hun lange vleugels zeilen en keilen ze moeiteloos laag boven de golven en hoeven ze voorlopig niet bang te zijn voor een besmettelijk en dodelijk virus. 

Het is te hopen dat ze daar de komende jaren geen last meer van hebben en de populatie weer genoeg kan aangroeien en Bass rock weer helemaal wit gekleurd is van de uitwerpselen. Deze rots was na de vogelgriep weer helemaal bruin en schoon geregend van de vogelpoep. 

Wil je meer weten van deze sierlijke zeevogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/jan-van-gent

Zeearenden maken ruzie.

het Sliedrechtse koppel, 14 jan 2025

Het is nog maar net november en zeearenden beginnen al sterk territoriaal gedrag te vertonen. Het broedgebied moet geclaimd en verdedigd worden en indringers worden niet geduld. Over een paar weken wordt het nest weer opgezocht en verder verstevigd en uitgebreid en dan wil je daar niemand in de buurt hebben. Het imposante nest ligt goed verscholen diep in de Biesbosch. Je moet weten waar het is anders vind je het echt niet. Zeearenden zijn vroege vogels en broeden al in februari en zitten nu dus in de voorbereidende fase. Ze zijn onafscheidelijk en patrouilleren dagelijks door hun territorium.

 

luid roepende Sliedrechtenaren

 

Gisteren was ik getuige van veel onrust en een confrontatie tussen de verschillende koppels zeearend. Het relatief nieuwe koppel Sliedrechtse zeearenden was de rivier overgestoken en vloog rond in het territorium van het Brabantse koppel. Deze gebeurtenis zorgde voor veel onrust. Begin dit jaar zag ik het Sliedrechtse stel ook een keer in de Noordwaard maar dat was in in een minder bedreigende periode van het jaar. Het stel was toen overgestoken om te jagen en waren daar ook succesvol in. Een brandgans moest het destijds ontgelden.

de Sliedrechtse vrouw met witte staart

Gisteren vlogen op een gegeven moment zes zeearenden luid roepend over de Hardenhoek waarbij de twee koppels elkaar regelmatig in de "veren" vlogen. Het geluid van roepende zeearenden draagt ongelooflijk ver en klinkt prachtig. Ik heb dit roepen nog niet vaak meegemaakt. Een paar jaar geleden was dat in alle vroegte vlakbij het nest van het Brabantse koppel. De schermutselingen van gisteren waren flink en dan zie je pas hoe groot en lomp deze vogels eigenlijk zijn. Een snelle beweging of wending is er niet bij. Toch hebben deze vogels maar weinig nodig om een prooi te vangen. En dat heb ik vaker gezien, jagen gaat vooral op basis van voorwaartse snelheid die bij deze knapen veel hoger ligt dan bij een nijl- of brandgans. Die worden dan vrij eenvoudig en kansloos uit de lucht geplukt.

de man met GPS zender op de rug

Ik zag op een gegeven moment een koppel op een slikje zitten en viel mij de GPS zender op de rug van het mannetje direct op en bij het vrouwtje waren de zwarte pootringen goed zichtbaar. Ik wist toen dat het om de Sliedrechtse koppel ging. En wat mij direct opviel was de witte staart van het vrouwtje en duidt op een adulte vogel. Tenminste op papier is het een adulte vogel maar het kan nog wel een paar jaar duren voordat ze daadwerkelijk gaat broeden. Dit koppel is al twee jaar samen en in dit voorjaar had ze nog een bruine, onvolwassen staart. De rui van dit jaar heeft haar dus de adulte veren gegeven.

Het zou dus in theorie mogelijk kunnen zijn dat ze komend vroege voorjaar aan haar eerste legsel gaat beginnen. In februari breekt het moment dan aan en hebben we mogelijk het derde broedpaar in de Biesbosch. Gisteren was er dus onenigheid tussen dit jonge koppel en het al vele jaren succesvolle Brabantse paar. 

Dit gedrag is zeldzaam en zie je de komende winter vrijwel niet tussen de vele overwinterende zeearenden in de Biesbosch. Dat komt natuurlijk ook omdat het bijna allemaal juveniele arenden zijn die geen bedreiging vormen.

Wil je meer weten van deze Biesbosch kolos, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zeearend

Een baltische prachtmeeuw.

kleine mantelmeeuw, 23 mrt 2022

Een volwassen kleine mantelmeeuw in zijn prachtkleed is een mooie vogel om te zien. De mooie gele poten en snavel en het contrastrijke verenkleed maken het af. En daarmee ziet de kleine mantelmeeuw er ook een stuk mooiere uit dan een grote mantelmeeuw. Rond deze tijd trekken ook de kleine mantelmeeuwen net als zoveel andere vogelsoorten weg naar de overwintergebieden in Zuid-Europa. Ruim een week geleden zag ik op zee nog genoeg kleine mantelmeeuwen terwijl die in het binnenland toch bijna helemaal vertrokken zijn. Het zou best kunnen dat ze langs de kust samenkomen en vervolgens langs de Europese kustlijn zuidwaarts trekken.

1e kj zwartkopmeeuw, 18 okt 2025

Op zee vlogen vele tientallen meeuwen voorbij. Het hele meeuwen assortiment was aanwezig van drieteenmeeuwen tot geelpootmeeuwen, van zwartkopmeeuwen tot pontische meeuwen. In totaal vlogen die dag 11 eeuwensoorten voorbij en daar moet je in het binnenland niet om komen. Daar mis je dan toch die typische "zeemeeuwen".

Tussen al dat meeuwengeweld doemde na enige tijd een hele bijzondere meeuw op. Een baltische mantelmeeuw. Dit is een variant van een kleine mantelmeeuw die hier normaalgesproken niet voorkomt. De baltische meeuw leeft, zoals de naam al doet vermoeden, in de buurt van de Baltische staten en leeft daar op de Oostzee. 

baltische mantelmeeuw, 18 okt 2025
(larus fuscus fuscus)

In het najaar trekken ook deze meeuwen weg maar vliegen normaal gesproken naar het zuidoosten in plaats van het zuidwesten. Heel af en toe vliegt een baltische mantelweeuw de verkeerde kant uit en komt dan bij ons terecht.

Vorige week was het zover en liet een prachtige baltische mantelmeeuw zich uitgebreid be-wonderen. De kleuren zijn prachtig en vooral de zwarte bovenvleugels staken scherp af tegen het sneeuwwitte vogellijf. Naar mijn idee heeft de kleine mantelmeeuw ook wat fletser gekleurde ogen maar dat kan ook de lichtval doen. 

de koers wordt verlegd

De poten en snavel waren geler dan geel en de vogel wist volgens mij dat hij de ster van de meeuwenshow was. De baltische mantelmeeuw is een ondersoort van de gewone kleine mantel-meeuw maar dat maakt hem niet minder mooi. Hij zweefde steeds traag voorbij en liet zich van alle kanten uitgebreid fotograferen. Waar andere meeuwen zich enorm druk maakten om een stukje brood of vis, leek deze ster dat onbelangrijk te vinden. Na een kwartier verlegde hij zijn koers en verdween en liet op de hele schuit een mooie herinnering achter.

Wil je meer weten van deze schoonheid, klik dan op de link;

https://natuurtijdschriften.nl/pub/1029257/LIM2008081004004.pdf

Doortrekker of niet?

klapekster

Klapeksters worden steeds minder een winterse zekerheid. De afgelopen jaren is het steeds moeilijker geworden om de grijswitte klauwierensoort met het zwarte boevenmaskertje te zien. De vaste plekken zijn de afgelopen jaren langzaam maar zeker verlaten en nieuwe plekken komen er niet meer bij. Om hem te zien moet ik steeds verder weg en ik ben bang dat deze soort uiteindelijk steeds vaker gaat ontbreken op mijn jaarlijst. Lang geleden was de Boswachterij Dorst elke winter een vaste plek waar een exemplaar de winter doorbracht. De laatste winter dat ik in Dorst een klapekster heb gezien was op 17 maart 2013.

Afgelopen 20 oktober ontdekte ik bij toeval een vroege klapekster in de polder de Kleine Zalm in de Noordwaard. Ook dit was weer een van die vroege aankomsten in ons land net als die van de kepen, sijzen, koperwieken en kramsvogels. 

Een van de redenen kan zijn dat in het noorden en noordoosten de kou vroeger is ingevallen of dat er minder voedsel beschikbaar is. Het kan ook een combinatie van de twee zijn. Nu is oktober wel de maand dat klapeksters doortrekken en dat zijn er nog altijd vier keer meer dan dat er klapeksters in ons land overwinteren. De doortrekkers zijn dan op weg naar het zuiden. 

Ik ben heel benieuwd waar we komende winter weer klapeksters kunnen zien en ik vrees dat dat de Biesbosch niet meer zal zijn. De twee vaste plekken in de Biesbosch zijn afgelopen winter op en af bezet geweest. Niet meer de vaste waarde van voorheen. 

Het bijzondere is dat sinds de negentiger jaren de vogels niet meer in ons land broeden en de aantallen jaarlijks afnemen. De tegenhanger van de klapekster, de grauwe klauwier die hier juist in de zomer voorkomt doet het alleen maar beter en het aantal territoria neemt jaarlijks spectaculair toe. Die vogels zie je nu in elk natuurgebied en soms ook in flink wat aantallen. 

Maar het gemis van een klapekster op mijn jaarlijst komt steeds dichterbij. Ik ben bang dat het niet heel veel jaren duurt dat we ze niet meer zien. En zo begint het lijstje met verdwijnende vogels steeds groter te worden. ZO zi ik steeds minder kleine zwanen en neemt ook het aantal blauwe kiekendieven jaarlijks af. Geen goed nieuws maar ook daar wennen we aan.

Wil je meer weten van deze klein rover, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/klapekster

De jager bejaagd.

kleine jager, Noordzee 18 okt 2025

Jagers kun je gerust de toppredatoren van alle zeevogels noemen. Ze zijn in staat om in hun voedsel te voorzien door het van andere vogels af te pakken. Ze achtervolgen meeuwen en sternen net zo langt totdat die hun net gevangen prooi loslaten of zelfs opbraken om maar van die irritante jager af te komen. En dit gedrag vertonen eigenlijk alle jagers op eenzelfde manier. Ze kiezen eerder voor deze manier van foerageren dan dat ze zelf op pad gaan om voedsel te zoeken. 

Niet dat ze het niet kunnen, want dat doen ze soms ook als er op zee weinig te vinden is. Langs de kust en dan met name bij Schotland, IJsland en de veel noordelijk liggende eilanden vangen ze op het land lemmingen, jonge vogels, eieren en zelfs bessen. Dus ze kunnen het wel.

en weer een gratis maaltje

Op dit moment trekken de kleine jagers naar het zuiden en volgen, slim als ze zijn de wegtrekkende meeuwen en sternen. Ze volgen zeg maar de gedekte tafeltjes die zorgen voor een maaltje onder-weg. Op zee zijn ze niet in staat om bijvoorbeeld zelf naar voedsel te duiken of er moet iets eetbaars in het water drijven. Dan kunnen ze daar wel een graantje van meepikken maar anders zijn ze toch afhankelijk van anderen.

Afgelopen zaterdag wist een hardnekkig en volhardende kleine jager een zilvermeeuw langdurig genoeg te achtervolgen om de meeuw te dwingen zijn vers gevangen visje los te laten. En dat lukte maar daarmee was de kous niet af. Op hun beurt besloten de meeuwen de kleine jager te achter-volgen en vielen hem langdurig lastig.

 

grote jager

Maar daarmee verschilt de jager van de meeuwen. Hij liet niet meer los en vloog in een flink tempo weg van de teleurgestelde meeuw. Hier spreekt dus duidelijk de ervaring want voor die jager is het stelen van voedsel dagelijkse kost. 

In de tijd van het jaar zijn met name de kleine jagers op weg naar het zuiden en kunnen we ze zien. Het is lastig om kleine jagers vanaf de kant te spotten of de wind moet uit de goede hoek komen. Een week eerder zag ik enkele kleine jagers vanaf de kant zuidwaarts vliegen meer dat was wel met een harde westenwind, kracht 5 a 6. Maar liever nog waait de wind uit het noordwesten, kracht 7 a 8. Een serieuze storm brengt de mooiste soorten in beeld. Maar dat gaat niet vanzelf, je moet je kennis op orde hebben of een goed boek bij de hand hebben anders kun je het wel vergeten.

Zaterdag kwam ook nog een grote jager voorbijgevlogen en dan zie je al dat de soorten familie van elkaar zijn en dat een vergissing zo is gemaakt. Zeker als de jager op grote afstand over zee cruisen.

Wil je meer weten van deze baas van de zee, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kleine-jager

Klein, kleiner, kleinst.

kleine strandloper(L)
bonte strandloper(R)

Het is een piepklein steltlopertje en het gebeurt mij keer op keer dat ik deze steltloper voor een bonte strandloper aanzie. Gelukkig is er altijd wel een andere vogel in de buurt die mij aan het twijfelen brengt en ik toch wat beter ga kijken. En bijna elke keer als dat zo loopt, blijkt het dus om een kleine strandloper te gaan. Eind vorige maand gebeurde exact hetzelfde en hielp een kievit mij om te gaan twijfelen en ik toch maar eens wat beter keek. 

Ik heb in de Biesbosch op 5 september 2022 ook een vergelijkbare waarneming gedaan en daar zag ik de kleine strandloper naast een bonte strandloper staan en dan weet je niet wat je ziet. De bonte strandloper, ook een wat kleinere steltloper is zelfs eens zo groot dan een kleine strandloper. Ook de bontbekplevier is eens zo groot dan een kleine strandloper. Wat dat betreft doet hij zijn naam eer aan.

kleine strandloper, 08 okt 2022

De kleine strandlopers zie ik nooit in grote groepen zoals goudplevieren, bonte strandlopers of kanoeten. Het zijn er altijd maar een paar of zoals deze keer een eenling. Ze zijn hier maar even en zijn op doortrek naar Afrika of in het voorjaar op weg naar het hele hoge noorden. 

En ik verbaasde mij toen ik las dat ze broeden in de poolstreken. Hoe is het dan toch mogelijk dat dit piepkleine vogeltje van de poolstreken naar Afrika, ten zuiden van de Sahara vliegt en in het voorjaar weer terug gaat naar het hoge noorden? Tijdens de trek vliegen ongeveer 100 tot maximaal 500 kleine strandlopers over ons land. Ze trekken in een breed front naar het zuiden. Meesstal langs de kust maat je kunt er ook wel eens een in het binnenland tegenkomen.

kleine strandloper, 11 sep 2023
in de Biesbosch

In goede jaren als het broedseizoen succesvol is verlopen, kunnen het wel eens meer vogels zijn en die trekken dan meestal via de kust naar het zuiden.

Om je een idee te geven over wat voor klein vogeltje ik het heb, een kleine strandloper is net zo groot als een mus die iets hoger op zijn poten staat. Het is daarom ook niet voor niks de kleinste steltloper van Europa en alleen de Temmincks strandloper komt met zijn kleine formaat in de buurt.

Wil je meer weten van deze piepkleine steltloper, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kleine-strandloper

Ook goudhanen op trek.

goudhaantje in de Biesbosch, 1 okt 2025

We zitten middenin de najaarstrek en als je niet oppast gaat die geruisloos voorbij. Eind augustus vlogen hier boven ons huis in de twee dagen tijd 5 wespendieven over, tenminste die ik dan gezien heb. Wie weet hoeveel er nog zijn overgevlogen toen ik niet omhoog keek. Inmiddels zijn we weer wat verder in het najaar en vliegen veel vogels ongezien voorbij. Vooral 's-nachts passeren veel vogels ons luchtruim. 

Als ik laat in de avond nog de door de polder loop, zijn mijn oren gespitst. Ik weet van veel voorgaande jaren dat dan juist de lijsterachtigen overvliegen. En in deze weken vindt ook de graspiepertrek plaats. Ik heb op een middag in de Willemspolder wel eens honderden graspiepers laag over de velden, tegen de harde wind in naar het zuiden zien zwoegen.

en nog een.

Afgelopen week kwam ik bijvoorbeeld overal en nergens goudhaantjes tegen. In de Biesbosch in de duinen aan de kust maar ook gewoon hier om de hoek in de Oranjepolder. En de Oranjepolder is "officieel" geen goudhanen biotoop maar als tussenstop voldoet de bomen- en struikenrij langs het Kromgat prima. 

Op een ochtend hoorde ik daar de ijle piepjes van goudhanen op vier verschillende plekken. In de Biesbosch, toch ook geen goudhanen biotoop zat zelfs een flinke groep in een klein elzenbosje. De goudhaantjes hipten van tak naar tak opzoek naar insectjes want echt grote insecten kunnen ze niet handelen. Elk blaadje werd omgekeerd en dat gebeurt in een tempo dat bijna niet bij te houden is.

driftig hippend goudhaantje

Deze vogeltjes van een gram of vijf-zes vliegen enorme afstanden om te overwinteren en niet alleen over land maar zelfs over zee. Veel jaren geleden zat ik laat in het jaar op een boot op zee toen plotseling een dichte mist over de boot neerdaalde en uit het niets tientallen goudhaantjes op de boot landden. De kleine vogeltjes hipten over je schoenen naar de krant met vis aas die op het dek lag. De goudhaantjes pikten tussen de pieren driftig naar eten wat in het zand van de pieren te vinden was. Wat een avontuur moet dat voor die vogeltjes geweest zijn. De vermoeidheid en angst waren ondergeschikt aan de veiligheid en honger waardoor ze niet bang van ons waren. Heel bijzonder was dat.

Wil je meer weten van ons kleinste vogeltje, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/goudhaan

Ga naar buiten en kijk omhoog.

overtrekkende vink, 8 okt 2025

De vinkentrek was afgelopen week op zijn hoogtepunt. De lucht zat vol met vinken althans zo leek het wel. Een dagje in de tuin werken leverde dik 200 naar het zuiden overvliegende vinken op. En dat dus in een tuin middenin een woonwijk. Ook op de vogeltrek telpost in de Biesbosch op de Tongplaat vlogen afgelopen week maar liefst 1812 vinken over. Nu is dat altijd al een plek waar heel veel trekvogels overkomen en dat is de laatste dagen ook weer eens duidelijk geworden. Hier worden tijdens de trek ook regelmatig zeldzaamheden gespot. Vorig jaar zagen we daar een druk roepende bladkoning. 

groep overwinterende vinken, 31 jan 2025

Behalve vinken vliegen ook graspiepers in grote aantallen naar het zuiden. Wat mij opviel is dat de vinken vrij laag overvlogen terwijl de graspiepers ervoor kozen om een flink stuk hoger te vliegen. De aantallen graspiepers zijn ook nog wat lager dan de aantallen vinken. Enkele jaren geleden, ook middenin de vogeltrek vlogen de graspiepers hier in de polder door een straffe zuidoosten wind heel laag. De piepers vlogen in de polder amper op 2 meter hoog en waren zo goed te volgen. De piepers weten wel wat ze moeten doen om niet teveel energie onnodig te verspillen en dat was toen voor ons een extraatje want zo stonden we bij wijze van spreken midden tussen de piepers.

overtrekkende vinken, 3 mrt 2025

Ook de aantallen waren dankzij de wind gigantisch. Honderden piepers passeerden ons. Dat doen ze waarschijnlijk de trek met weinig wind ook wel maar dan zie je ze niet omdat ze dan een stuk hoger vliegen.

De vinkentrek is altijd wel goed te volgen want het vinken roepje klinkt continue en als je daar een beetje scherp op bent dan zie je ook. Meestal in kleine groepjes van vijf tot vijftien exemplaren en soms groter vliegen dan in los verband over. In de Boswachterij Dorst willen ze dan nog wel eens neerploffen in de struiken en wordt er kortstondig gerust en gefoerageerd. Groepen van veertig

mannetje vink

tot vijftig vinken is dan niet gek. Maar behalve wegtrekkende vinken blijven ook heel wat vinken in grote groepen overwinteren. Ik zie ze dan vaak samen optrekken met grote groepen groenlingen. Haast niet voor te stellen maar dan praat ik toch over drie-, vierhonderd vinken en groenlingen bij elkaar. Het gebied waar ze dan verblijven is een natuurgebied met heel veel kruidenstroken, kaardenbollen, zonnebloemen en uitgebloeide inheemse berenklauwen. Allemaal planten met zaden waar ze verzot op zijn. In Nederland overwinteren soms wel twee miljoen vinken en trekken nog eens meer dan een miljoen vinken over ons land om zuidelijker te overwinteren. Dus het is niet gek dat ik op een middagje tuinieren meer dan tweehonderd vinken zag overvliegen. Mijn advies voor deze periode is; "ga naar buiten en kijk omhoog".

Wil je meer weten van deze avontuurlijke vogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/vink

Grote sternen uitzwaaien.

grote stern in winterkleed, 6 okt 2025

Afgelopen maandag was ik aan de kust en zag daar nog steeds veel grote sternen zuidwaarts trekken. Als de sternen hier in de zomer verblijven zie je ze meestal vissen en dan dansen ze door de lucht om plots als een baksteen naar beneden te vallen en de zee in duiken om een visje te pakken. Heel ander gedrag dan ze nu laten zien. Vrij laag in een strakke vlucht zuidwaarts op weg naar de overwintergebieden in het zuiden.

Ze vliegen hier al in hun winterkleed rond en in Afrika kennen ze deze vogel niet anders. Die hebben de grote stern nog nooit zo in zomerkleed gezoen zoals wij ze hier altijd zien. Ook de vlucht is anders, de vrije en speelse vlucht heeft plaatsgemaakt voor een strakke vastberaden vlucht met maar een doel voor ogen. Zo snel mogelijk weg van hier en op naar de warmte. Het moet voor hun ook een soort vakantiegevoel zijn. Zon, zee, warmte en een lekker vers tropisch visje. Dat klinkt mij ook als muziek in de oren.

rustende groep grote sternen 

Op de zeedijk zag ik nog een laatste grote groep van zestig-zeventig grote sternen op de stenen zitten. Allemaal het winterkleed aangetrokken en nog even uitrusten voordat de grote reis begint. Het zal eerdaags hier wel afgelopen zijn en zijn ze allemaal vertrokken. Afgelopen jaren heb ik in de winter zo af en toe nog een overwinteraar gezien. Die besparen zich de enorm lange en gevaarlijke reis en met wat geluk overleven ze de winter hier. Ik denk als je beide opties tegen elkaar afweegt dat er qua overlevingskansen niet heel veel verschillen inzitten.

voorbij trekkende sternen

Heel de maandagochtend hield de stroom van wegtrekkende grote sternen aan. Soms een eenling maar meestal kleine groepjes van drie tot vijf vogels. Je hoorde de krassende roep als een soort waarschuwing klinken, zo van "opzij opzij wij komen er aan". Hoeveel het er die ochtend ook waren, ik moest elke keer met veel bewondering en ontzag even naar deze vertrekkers kijken. En dat te bedenken dat miljoenen vogels van allerlei soorten langs onze kust wegtrekken. Miljoenen vogels halen het maar ook schrikbarend veel vogels leggen het loodje tijdens de trek.

170 elanden verongelukten
die winter op de Alaska Highway

Goed dat we dat allemaal niet weten want daar zou je depressief van kunnen worden. Ik weet nog dat in Alaska grote borden langs de weg stonden waarop bijgehouden werd hoeveel elanden die winter op deze specifieke weg doodgereden waren. Van de aantallen die op die borden stonden moest ik toen slikken want dat ging mijn voorstellingsvermogen te boven. Ik moet er niet aan denken dat op borden te lezen zou staan hoeveel grote sternen tijdens de lange tocht gesneuveld waren. En geloof maar dat de aantallen schrikbarend hoog zijn en dat geldt trouwens ook voor alle andere trekvogels.

Wil je meet weten van deze dansende stern, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/grote-stern