Baardmannetjes in beeld.

Noorderplaat in de Biesbosch

Afgelopen weekend ging de wekker om kwart voor drie in de ochtend en was het tijd om op te staan. Er stond weer een een broedvogel inventarisatie op het programma. Een van de velen van dit voorjaar. Vanaf maart tot en met juni worden in de Biesbosch de broedvogels in kaart gebracht en dat doe je het beste in alle vroegte vanaf een uur voor zonsopkomst tot maximaal een uur of tien. Later die ochtend heeft het niet meer zoveel zin want veel vogels zingen dan bijna niet meer.

Deze ochtend stonden het Buitenkooigat en de Noorderplaat op de rol. Met name de

baardman in het riet

Noorderplaat is een prachtig gebied, overigens niet toegankelijk voor publiek want het maakt deel uit van het Nationaal Park Biesbosch. Je mag daar wel langs varen maar niet afmeren. Daar bestaan nogal eens misverstanden over en men denkt dat het geen kwaad kan om daar rond te lopen maar het is natuurlijk niet voor niets een rustgebied en vogelreservaat.

De ochtend van de telling was het gewoonweg koud zoals alle eerdere vroege ochtend tellingen dit jaar dat ook waren. De wind blijft maar uit het Noorden en Oosten waaien en dat is geen pretje. De vogels trekken zich hier niet veel van aan en gaan gewoon door met hun belangrijkste moment van het jaar, het broedseizoen. Veel vogels zingen wel maar laten zich niet zo makkelijk zien. 

Een rietzanger kan op een mooie niet te koude ochtend wel eens uit enthousiasme een korte baltsvlucht maken om daarna bovenin een rietstengel uitbundig te gaan zitten zingen. Nou dat is er dit voorjaar nog niet bij geweest, ze blijven nu liever onzichtbaar onderin de rietvelden zitten zingen.

Het was dan ook een bonus om deze ochtend weer een aantal baardmannetjes te zien. Ik hoorde ze op verschillende plekken in het rietveld en zag ze met regelmaat voorbij vliegen en als je dan alle geluk van de wereld hebt,landen ze vlakbij in het riet en kun je ze zelfs prima bekijken en fotograferen. Ik moet daar wel bij zeggen dat mij dat in de afgelopen tien jaar pas een paar keer is overkomen.

randje Noorderplaat

Die baardmannen doen het goed in Nederland en wat veel mensen niet weten, is dat een kwart van de West-Europese populatie in ons land broedt. Het is zelfs zo dat vanuit onze Nederlandse populatie de vogel zich verder door Europa verspreid. Dat hoor je niet vaak en het gebeurt ook redelijk anoniem. Het is geen zeearend, visarend of grutto die het nieuws haalt of waarvan TV programma's gemaakt worden. Toch even de moeite om hierbij stil te staan in een tijd dat het nieuws uit de natuur zelden tot vrolijkheid stemt. LEVE DE BAARDMAN!

Wil je meer weten van deze enigszins anonieme rietvogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/baardman

Kraaien tikken een eitje.

canadese gans open en bloot op het nest

We zitten nu middenin het broedseizoen en dat merk je aan alles, zingende vogels die hun territorium afbakenen, vogels die druk in de weer zijn met nestmateriaal, soms zie je ook de bezette nesten van dit voorjaar en steeds meer vogels vliegen met voedsel rond. Het nest van de zeearend valt nogal op met zijn diameter van anderhalve meter en een geschat gewicht van ongeveer 200 kilo en met wat geluk zie ik het stiekem verborgen nestje van een zwartkop in de natuurtuin.

Een aantal watervogels zoekt de rietkraag op en bouwt het nest van plantenresten ruim boven de waterspiegel zodat de eieren hoog en droog uitgebroed kunnen worden. In het vroege voorjaar, soms vol in het zicht en naarmate de rietstengels verder groeien, verdwijnt zo'n nest langzaam maar zeker in het groen. 

een smakelijk hapje voor het grijpen

Toch weten veel predatoren zoals meeuwen en kraaien in deze tijd van het jaar de nesten te vinden en roven ze waar het maar kan de eieren. In de afgelopen weken zag ik in de Noordwaard tientallen en tientallen leeggegeten eierschalen liggen. Het waren vooral meerkoet eieren en maar enkele eenden eieren. Het grote aantal meerkoeten eieren verbaasde mij zeer. Deze harde klap voor de meerkoeten gemeenschap zal wel een behoorlijke impact hebben, dat kan niet anders.

Op zich kan de huidige meerkoeten populatie in de Noordwaard wel wat hebben en is het heel misschien ook wel goed dat er wat "gedund" wordt in de jonge aanwas van deze soort want er zitten hier wel heel veel meerkoeten. 

een geroofd ei

Alleen moet het niet zo doorgaan of zelfs nog erger worden, want dan hebben we een serieus probleem aan de hand. Ik zie vooral dat de kraaien flink toenemen in de Noordwaard en dat kan op termijn wel een probleem worden. De zwarte kraaien nemen landelijk niet zo hard toe als hier maar duidelijk is dat deze toename uiteindelijk de meerkoeten populatie flink onder druk zet. 

Tijdens de watervogel tellingen in de Noordwaard van de afgelopen acht jaar is het aantal zwarte kraaien van 10 tot 15 exemplaren per telling tot meer dan 70 individuen gegroeid, dus dat zegt wel iets over de predatiedruk want ze moeten allemaal eten.

Zeearenden op jacht.

slimme krakeenden en jagende zeearend

Al jaren maken de zeearenden de Noordwaard, een polder in de Biesbosch, onveilig. Met hun enorme afmetingen en ongekende snelheid weten ze menig gansje te verschalken. Als de zeearend eenmaal zijn keus gemaakt heeft, is de gans kansloos. En behalve dat ze met regelmaat een gans uit de lucht plukken, zorgen ze ook voor enorme paniek in het gebied. 

Meerdere keren per dag vliegen honderden watervogels en soms ook weleens duizenden vogels de lucht in. Met name de eenden kunnen massaal in blinde paniek omhoog gaan. Dat ze dat doen is niet zomaar.want op het water of een slikplaatje blijven zitten is gewoon geen optie. Dan ben je bij wijze van spreken ten dode opgeschreven, een sitting duck. De beste overlevingsstrategie is om met zijn allen de lucht in te gaan en bij elkaar te blijven. 

slimme krakeenden

Voor de zeearend een verwarrende gebeurtenis en lastig om een slachtoffer te kiezen. De zwakkere vogels vallen dan wel op en worden uit de lucht geplukt. Dat heb ik inmiddels een paar keer gezien . 

Afgelopen week zag ik weer wat van die paniekacties veroorzaakt door een jonge zeearend. De honderden krakeenden die nu nog in de Noordwaard verblijven, schoten omhoog en vlogen zelfs richting de zeearend. Best slim want een snel vliegende eend is veel wendbaarder dan een grote logge zeearend ook al kan die met zijn enorme vleugels veel sneller vliegen. Als de zeearend het gebied uitvliegt keert de rust snel terug en landen de vogels weer op de grote ondiepe plassen van de Noordwaard. 

zeearend in zijn element

Deze actie is een gebeurtenis die met regelmaat per dag voorkomt. Het ziet er dan wel uit als blinde paniek maar het is ook de routine van de dag geworden en is eigenlijk niets meer of minder dan een overlevingsstrategie. Dus ik twijfel een beetje of het wel blinde paniek is en niet gewoon een soort standaard veiligheidsprocedure? 

Ze volgen een soort instructiekaart waar op staat, "Wat te doen bij een jagende zeearend?", 1. vlieg omhoog, 2. blijf bij elkaar, 3. cirkel om de zeearend heen, 4. land, als hij weg is, op dezelfde plek waar je bent vertrokken. Zo iets moet het zijn en ze doen dus ook allemaal hetzelfde. 

Wil je meer weten van deze steeds groter wordende groep krakeenden, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/krakeend

De temmincks zijn in het land.

foeragerende temminck strandloper

Ik had de moed al eigenlijk opgegeven dat ik dit voorjaar nog temminck strandlopers en krombek strandlopers zou zien. Het weer zat niet mee, een drukke agenda met veel inventarisatiewerk zorgden ervoor dat het er maar niet van kwam om ze op te zoeken. En die ene keer dat ik op de Bleeke Heide liep, zaten ze daar niet vanwege het hoge water en dat was op meer plekken het geval. 

Het water staat dit voorjaar op veel plekken een stuk hoger dan de afgelopen jaren en dat is eigenlijk ook maar goed ook. De afgelopen jaren was het wel erg droog, zo droog dat flink wat bomen het begaven. Neem nou de Boswachterij Dorst waar door de extreme droogte flink wat lariksen zijn afgestorven. Dat watertekort is dit jaar weer helemaal aangezuiverd en overal staat voldoende water om een droge zomer te overleven. Maar dat terzijde.

2 van de 9 vermoeide temmincks

Deze vermoeide temmincks moeten nog naar Scandinavië om daar te broeden en over amper twee maanden zijn de eerste vogels alweer op weg naar het Zuiden. Over een kort broedseizoen gesproken.

De vogels, negen exemplaren, zaten vermoeid in de lage begroeiing en vielen nauwelijks op. De modderige slikrandjes zijn ideaal om te foerageren en sommigen waren daar ook druk mee en vielen daardoor ook op. Ze zijn klein en onopvallend en door hun kleur gaan ze ook makkelijk op in de achtergrond van de plaatselijke begroeiing.

krombekstrandloper

De krombekken ben ik nog niet tegengekomen maar de temminck gelukkig wel. Dat is trouwens de lastigste van de twee. De temmincks zaten bij Zierikzee en waren met zijn negenen. Veel meer vogels kom je eigenlijk niet tegelijkertijd tegen. In totaal trekken in deze maand ook maar een paar honderd vogels over Nederland. Opletten is het devies.

De krombekken trekken in een wat groter aantal door, ongeveer het tienvoudige aantal ten opzichte van de temmincks. Dus de missie om er een te zien is best haalbaar.

Wil je meer weten van dez kleine anonieme doortrekker, klik dan op de link; https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/temmincks-strandloper

Topdrukte voor de sternen.

broedende noordse stern

De afgelopen weken zijn na een lange uitputtende reis, soms over meer dan de helft van de wereld, de meeste sternen gearriveerd. Recordhouder lange afstand vlieger, de noordse stern, zag ik afgelopen woensdag zelfs al broedend op het nest zitten. Net teruggekomen, ernstig vermoeid en vermagerd en dan gelijk aan de slag om voor opvolging te zorgen. Het is en blijft een bijzonder verhaal. 

De noordse sternen die hier bij ons broeden zijn de meest Zuidelijk broedende noordse sternen. Er zijn noordse sternen die in IJsland en het Arctisch gebied broeden en, als je dat zo mag noemen, overwinteren op de Zuidpool. 

parende visdieven

Twee keer per jaar de halve wereld overvliegen alsof het niets is. En met die wetenschap kijk je toch met heel veel respect naar deze vogels. En ik kijk met extra veel respect naar dit ene koppel, omdat ik ze al zeker drie jaar achterelkaar op die exacte vierkante meter zie broeden. Het moeten elk jaar wel dezelfde noordse sternen zijn.

Rond deze nestplaats was nog veel meer broedactiviteit te zien. De visdieven, die een grote overmacht van aanwezige sternen uitmaken, zijn deels al aan het broeden en deels nog aan het baltsen. Prachtig om te zien en al die activiteiten worden omlijst met een enorm gekrijs. Waar zangvogels de mooiste liedjes zingen, laten sternen een soort vals, door merg en been trekkend, gekrijs horen. 

baltsende dwergsternen

En alsof het nog niet genoeg is, worden de visdieven en noordse sternen vergezeld door dwergsternen. Deze laatste sternen soort is nog maar net teruggekeerd en die zijn nog niet verder gekomen dan baltsen, de zorgvuldig geplaatste danspasjes, de mooie kop gebaren en knikjes moeten het afmaken voor de vrouwtjes. De komende weken wordt het daar op het schelpeneiland een drukte van jewelste.

Het schelpeneiland is voor al die sternen de ideale broedplaats. Sowieso omdat het een eiland is en predatoren daar niet bij kunnen komen en de schelpen ondergrond zorgt voor een maximale camouflage van de nesten met eieren. 

Wil je meer weten van deze wereldreizigers, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/noordse-stern

Fluitende fluiters.

mijn 2e fluiter

De fluiter stond alweer een paar jaar op het "verlanglijstje" maar het kwam er maar niet van om hem te gaan (be)zoeken. Deze zanger, zijn naam zegt het al, heeft een kenmerkend fluitje en met wat geluk is hij op basis van die zang wel te vinden. Zien doe je hem niet makkelijk maar dit is de uitgelezen tijd om het  op te zoeken want er zit nog maar weinig blad aan de bomen en dan kun je nog weleens een glimp van hem opvangen.

Het probleem van dit vogeltje is dat hij in dit deel van het land niet of nauwelijks voorkomt. Je moet echt naar de Oostelijke helft van ons land. Zeg maar in het gebied rechts van Goirle in het Zuiden tot Bakkeveen in Friesland om het maar eens simpel te zeggen. 

fitis, de dubbelganger van de fluiter

En om op goed geluk die kant uit te rijden om de fluiter even op de lijst bij te schrijven was ook geen optie want er zijn niet zo heel veel broedparen in ons land. En daarbij komt ook nog eens dat de aantallen jaarlijks wat afnemen, net als bij zoveel vogelsoorten. Geen geringe opgave dus om zomaar op fluiter expeditie te gaan. 

Als de fluiter over een paar weken stopt met zingen, zou je hem dus op basis van uiterlijke kenmerken moeten determineren maar daarvan kan ik zeggen dat alleen geoefende vogelaars dat voor elkaar krijgen. Ten eerste zitten ze zo verscholen dat je ze niet vindt en als je er dan een bij toeval vindt, zit hij geen seconde stil en daarbij lijken ze ook nog eens als twee druppels water op een tjiftjaf of fitis. Lekker makkelijk allemaal.

tjiftjaf, nog zo´n dubbelganger

Mijn fluiter expeditie was in tweede instantie pas succesvol en nog eens goed ook. Op de zoektocht van afgelopen week kwamen we er maar liefst drie tegen. Dat had ik die ochtend trouwens niet gedacht want meestal ben ik net te laat als er iets bijzonders is waar te nemen. De tweede fluiter van die ochtend liet zich, dankzij het weinige blad aan de betreffende boom, nog eens goed zien ook. 

De fluiter komt nog maar met een kleine tweeduizend broedparen voor in Nederland en voor de serieuze aantallen moet je eigenlijk op de Veluwe zijn. Niet zomaar ergens op de Veluwe, nee de fluiter heeft een voorkeur voor beukenbos met niet teveel ondergroei. Ze broeden op de grond en dat is bijzonder want je verwacht ze toch eerder in bomen of struiken. Maar ja de graspieper, om er nog een te noemen is ook een zangvogel en die broedt ook op de grond. Behalve het zien en horen van de fluiter heeft dit vogeltje mij ook weer wat geleerd over zijn bestaan.

Wil je meer weten van deze Oost Nederlandse vogel, klik dan op de link:

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/fluiter

Eenzame visarend.

17 apr. jl, vol verwachting klopt zijn hart

In de Biesbosch zijn de meeste visarenden op een na wel gearriveerd. Het vrouwtje van het boomgatnest is nog steeds niet terug en men denkt dat de vogels is gestorven of een andere partner gevonden heeft. Het mannetje blijft zijn best doen om het nest optimaal in conditie te houden. Takken slepen en stofferen tot hij een ons weegt lijkt het wel. 

Het is inmiddels een groot en comfortabel nest geworden maar het ziet ernaar uit dat hier verder niets meer gaat gebeuren. Heel jammer want het was een zeer succesvol koppel visarenden die de eer hadden om het eerste Nederlandse broedpaar ooit te zijn. Ze waren daarna ook zeer succesvol want jaarlijks werden drie jonge visarenden groot gebracht.

18 aug 2022, drie jonge visarenden

Vanuit de Biesbosch is de populatie Nederlandse visarenden aan het groeien. In de Biesbosch zitten nu nog drie broedparen en aan de rand van de Veluwe zit ook voor het tweede jaar een broedpaar. De Biesbosch visarenden waren vorig jaar goed voor 9 jonge visarenden en mogelijk vormen die de basis voor de toekomst van een groeiende Biesbosch populatie.

Maar jammer blijft het wel natuurlijk als het mannetje dit voorjaar zonder vrouwtje blijft. Hij doet wel dagelijks moeite een overtrekkend of jong vrijgezel vrouwtje te verleiden maar erg succesvol is hij nog niet. En ik vraag mij af wat er dan volgend jaar gaat gebeuren. 

7TG, de weduwnaar?

Als hij dit jaar alleen blijft, komt hij dan volgend jaar weer gewoon terug naar het nest om opnieuw een poging te wagen of trekt hij dan gewoon weg en beproeft hij dan zijn geluk elders?

Het ander koppel visarenden in de Brabantse Biesbosch heeft een nest op de hoogspanningsmast van spaarbekken de Gijster maar of dat koppel wel tot broeden komt is mij nog niet duidelijk. Ze zijn in ieder geval wel met zijn tweeën. 

Wil je meer weten van deze Biesbosch iconen, klik dan op de link:

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/visarend

Jonge zeearenden?

alweer jaren de vaste stek van de zeearend

Wat de visarend bij het Boomgat in de Biesbosch dit jaar allemaal meemaakt is de zeearenden van de Brabantse Biesbosch bespaart gebleven. Zij zijn begin van dit jaar begonnen een nieuw en waarschijnlijk succesvol broedseizoen. Zij hadden geen last van canadese ganzen die het nest hadden gekraakt en als ze dat wel hadden gedaan, hadden ze gediend als een mooie aanvulling op de maaltijd van die dag. Ook hadden ze geen last van eieren etende boommarters en ook die hadden als lekkere snack gediend als hij door de zeearend in het nest betrapt was,

pa zeearend op de uitkijk naast het nest

De zeearenden hebben al weer enkele jaren op rij een prima nest, goed verscholen en op een gepaste afstand van de waterwegen in de Biesbosch waardoor ze ook geen last hebben van voorbij varende bootjes.

Tijdens de broedvogelinventarisaties, ga ik altijd even kijken of er bij het zeearendennest iets interessants te zien is. Op gepaste afstand natuurlijk want je wilt ze niet verstoren. Vanaf de dijk van een rietpolder kun je precies tussen de bomen doorkijken en heb je redelijk zicht op het nest. Dat zal vanaf deze week wel verleden tijd zijn want het blad groeit met deze dagen erg snel waardoor er een mooi groen gordijn voor het nest geschoven wordt. Zo ontstaat de broodnodige privacy en kunnen de jonge zeearendjes een onbezorgde jeugd in het nest hebben.

22 mrt 2022 overvliegende zeearend

Vorige maand kwam ik met het bootje bij de rietpolder aan toen ik de zeearend voor het eerst heel luid hoorde roepen. Een hard, iet wat traag kekken wat enigszins te vergelijken is met een op lager toerental afgedraaid haviken geluid. Het klinkt lager en trager maar wel harder. Die hele vroege ochtend, het was nog maar net licht, werden de vogelzang overstemd door deze mannetjes zeearend. Een magisch moment want dit is natuurlijk geen alledaagse gebeurtenis.

We zijn nu weer een paar weken verder en het moment van het uitkomen van de eieren is daar. Het zou zelfs al gebeurd kunnen zijn en zitten ze al te bedelen in het royale nest. Ik wed dat ik daar ook in kan liggen en dan nog niet eens krap, maar redelijk comfortabel. Over niet al te lange tijd vliegen over de Biesbosch een of twee jonge zeearenden. Een spannende tijd en een kroon op al het werk van de natuur beschermers van de Biesbosch.

Wil je meer weten van de grootste Biesbosch vogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zeearend

Vliegenvanger maakt het bont.

nest van dit jaar, 25 apr

Hooguit een paar weken terug na een lang verblijf in Afrika is de bonte vliegenvanger al druk met nestelen. Je zou denken dat die vogels na zo'n lange reis een flinke tijd nodig hebben om uit te rusten, aan te sterken en daarna pas tijd te steken in het broedseizoen maar niets is minder waar. Ze zijn amper terug en beginnen direct met de "voorbereidingen". Dat betekent, territorium kiezen, zingen, partner vinden en dan een geschikt nest kiezen. 

Voor de vrouwtjes is het niet anders alleen zingen die niet maar moeten wel voldoende in conditie komen om een nest eieren te produceren en uit te broeden. En al dat werk in amper twee weken. Een vogeltje gaat dan wel fluitend door het leven maar onderschat het niet.

Afgelopen week zag ik de ene bonte vliegenvanger na de andere druk in de weer. In de bossen zijn ze nu zo nadrukkelijk aanwezig dat je er bijna over struikelt. Dat was naar mijn idee jaren geleden toch wel anders. 

De soort was destijds niet zo algemeen dan nu. In de  afgelopen twintig jaar is de soort met maar liefst 50% toegenomen en komt nu ook steeds verder Westelijk van ons land voor. Hier in de bossen is dat goed te merken want zo´n tien jaar geleden zaten ze hier niet. En in de kustprovincies komen ze nog niet voor.

Vlakbij het spoor in Dorst, aan de rand van het bos staat een rijtje huizen en precies aan de rand van het bos broedt al jaren een bonte vliegenvanger in een nestkastje. Of dit ook al jaren dezelfde vogel is weet ik niet want zo heel oud worden deze vogels nou ook weer niet. Maar wie weet is dit een taaie rakker die het al jaren goed weet vol te houden en als dat zo is, staan er al heel wat vlieguren op de teller.

En wat ik ook zo bijzonder aan dit beestje vind, is dat ze vanaf eind juli alweer vertrekken. Ze brengen dus meer tijd in het Zuiden door dan dat ze hier verblijven. Ruim vier maanden in ons land en de overige acht maanden van het jaar zitten ze in Afrika of zijn ze onderweg van en naar ons land.

Wil je meer weten van deze kleine wereldreiziger, klik dan op de link+

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/bonte-vliegenvanger