De vogeltrek begint.

In de loop der jaren heb ik in de polders en bossen van Oosterhout verschillende bijzondere  waarnemingen gedaan. Tenminste, voor mij waren dat bijzondere waarnemingen. Het gaat telkens om grote aantallen van een soort vogels die ook steeds eenmalig waren. De waarnemingen tijdens de vogeltrek herhaalden zich in de jaren erna niet, terwijl ik daar steeds goed op lette. Want ik wilde dat nog wel een keer meemaken, dat is te begrijpen.

Een paar voorbeelden; in het vroege voorjaar van 2013, op 27 april om 8.45 uur zag ik in de Willemspolder in een pas omgeploegde akker 46 gele kwikstaarten bij elkaar zitten. De akker was nog nat van het ploegen en de dauw en daardoor was de aarde gitzwart, de zon kwam net op en die had ik in de rug waardoor de gele kwikken als kleine gloeilampjes in het veld stonden. Het leek wel Kerstverlichting. De jaren erna heb ik dat niet meer mee gemaakt.

Een tweede bijzondere waarneming deden we 18 oktober 2012 toen we ook een wandeling in de Gecombineerde Willemspolder maakten. Uit het noorden kwamen graspiepers in kleine plukjes aangevlogen, tien, twaalf of meer. We telden in een korte tijd 159 graspiepers die langs ons heen de pas gemaaide grasakker invlogen. Ze foerageerden en rusten daar en waren dus duidelijk op trek naar het zuiden. In de jaren erna ben ik in oktober in de polder bij die bewuste akker te vinden. De akker is hetzelfde gebleven maar de graspiepers heb ik daar niet meer in die aantallen gezien.

Een derde bijzondere waarneming is de vlucht van 22 kraanvogels op zes maart 2013 die laag over de wijk richting Oranjepolder vloog. Sowieso een bijzondere soort en zeker voor de polder hier. Elk jaar speuren we tijdens de trek vrijwel dagelijks de lucht af naar kraanvogels maar helaas, geen kraanvogels.

grote lijster

En deze week zie ik steeds weer grote aantallen grote lijsters, bij elkaar op de open vlakte in de boswachterij Dorst. Nooit eerder zag ik daar steeds vijftien tot twintig grote lijsters bij elkaar. De grote lijsters verzamelen en foerageren op deze gras- en heidevlakte alvorens de tocht naar het zuiden aan te vangen.

Zo maak je elk jaar wel iets bijzonders mee wat enig in zijn soort is. Vogels hebben tijdens de trek in grote lijnen dezelfde plannen maar het definitieve, tot in detail uitgewerkte plan, is elk jaar anders. Vertrek en bestemming liggen vast maar alles daar tussenin bepalen de omstandigheden. Het mooie van deze waarnemingen is dat je ziet dat vogels wel samen deze keuzes maken. Dat wist ik natuurlijk al wel maar een stukje van de invulling van de trektocht meemaken is bijzonder.

Vogel van de week

De vogel van de afgelopen week is deze keer de torenvalk. Elke dag kun je in de Oranjepolder wel een torenvalk tegenkomen en vrijwel elk jaar broeden ze ook in de nestkast die in de IVN Natuurtuin staat. Behalve dit jaar dan, in de natuurtuin is geen torenvalk te bekennen geweest maar toch is het koppel torenvalken succesvol geweest. Deze week zagen we keer op keer vijf torenvalken door de lucht buitelen, luid roepend en elkaar speels achternazitten, alsof de jongen les kregen in de vlieg/ en jachtkunsten. Een mooi schouwspel en ook nog eens een geruststellend idee dat ook dit jaar weer voor nageslacht is gezorgd.

Blauwe kiekendief in de zomer.

mannetje boven de Willemspolder

Het is nog volop zomer en ik denk nu alweer aan de winter en aan de vogels die in deze periode bij ons overwinteren. Dat komt enerzijds doordat het nu met vogels erg stil is, je hoort nog maar weinig vogels zingen en anderzijds de waarneming van een blauwe kiekendief die ik laat in mei deed.

Blauwe kiekendieven zie ik hier eigenlijk alleen maar in de wintermaanden. In de Gecombineerde Willemspolder overwinteren er altijd wel een stuk of twee. Een mannetje is voor mij een trouwe wintergast geworden want ik zie hem vanaf de winter van 2010 in de Willemspolder jagen. Een prachtige asgrijze, bijna witte kiekendief met diep zwarte handpennen, traag zwevend en hangend in zijn vleugels boven de akkerranden op zoek naar prooi. Af en toe een plotselinge zwenk en duik naar een onvoorzichtige muis. Wat een genot om te zien.

vrouwtje blauwe kiekendief

De winterse blauwe kiekendieven komen uit het noorden van Europa(Scandinavië en noord Rusland) naar hier en zijn in het voorjaar alweer verdwenen. Dat ik er een in mei de Willemspolder trof, is bijzonder en ik vraag mij dan ook af of deze vogel dat jaar wel tot broeden is gekomen? Volgens mij moet het een jong vrouwtje zijn geweest want eind mei moet je toch al druk in de weer zijn met de balts en voorbereidingen van het broedseizoen. Ik weet sinds vorige week dat het inderdaad om een blauwe kiekendief ging, mijn melding en vermoeden werd op waarneming.nl bevestigd.

Het gaat om de foto hierboven die de doorslag gaf. Je ziet duidelijk de opvallende witte stuit, die kenmerkend is voor de vrouwtjes blauwe kiekendief. Deze kiekendief heb ik verder niet meer gezien en is vermoedelijk op doortrek geweest.

Wat verderop vloog deze prachtige vogel vlak over een haas die net te groot is om als prooi te dienen. Maar vergis je niet in deze roofvogel, konijnen staan ook op het menu. Maar ik denk dat het voornamelijk bij kleine zoogdieren blijft.

Wil je meer weten van deze voor Nederland uiterst zeldzame broedvogel, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=9

Slaapplaats in de polder

De avonden worden korter en zo zijn we ook al over de helft van de zomer gekomen. Dat betekent ook dat we 's-avonds regelmatig in de schemer door de polder wandelen. En wat we al wel langer wisten maar juist nu weer onder de aandacht gebracht krijgen, zijn de blauwe reigers die naar hun slaapplaats vliegen. Meeuwen, spreeuwen, kraaien, roeken, duiven en kauwen overnachten ook in de polder maar die zitten meer in de hoge bomen aan de rand van de polder, in de buurt van de A27. Alleen de spreeuwen zoeken het riet van de Millenniumplas op. De reigers zoeken als laatsten hun slaapplaats op en je ziet ze maar af en toe naar de slaapplaats vliegen. Je moet het maar net treffen om zo hun plekje voor de nacht te ontdekken.

de zon gaat onder, tijd om de slaapplaats op te zoeken

In de hoek van de polder, achter SCO, ligt een klein verscholen en ontoegankelijk wilgenbosje. Het is behoorlijk verwilderd en biedt dus veel bescherming. De blauwe reigers hebben dit bosje al jaren geleden gevonden en uitgekozen om de nacht door te brengen. Om hoeveel reigers het precies gaat weten we niet maar gisteravond hoorden we zeker vijf reigers vanuit verschillende richtingen roepen en naar dit bosje vliegen. Overdag zie je makkelijk zes tot acht  reigers door de polder lopen, op zoek naar muizen, mollen, kikkers en andere voedzame hapjes. En ze kiezen onze tuin ook regelmatig uit om een paar dikke goudvissen naar binnen te werken.


                        blauwe reiger in het nest            (foto SOVON)

De blauwe reiger is een koloniebroeder en in het voorjaar zitten ze in grote groepen bij elkaar, hoog in de bomen in enorme nesten maar niet hier in de polder. Hier broedt deze reiger niet. Ik ken een hele grote kolonie pal naast de snelweg A2 bij Vught en in de Biesbosch broeden ook op een paar plekken flinke kolonies. Die gebruikte nestbomen worden dus niet gebruikt om in de rest van het jaar te slapen. Dat doen ze dus dichtbij de foerageergebieden en dat snap ik ook wel. Lekker makkelijk als je zo vanuit je bed naar de ontbijttafel kunt zweven.

Ik ben trouwens wel benieuwd wanneer deze reigers besluiten om ook in dit bosje te gaan broeden. Ik denk dat er niet veel voor nodig is, hooguit een paar bomen die nog een metertje of vier vijf groeien om tot aan de ideale hoogte te komen. En dat zou ook goed passen in de ontwikkeling van de reiger die er steeds vaker voor kiest om in kleinere kolonies te broeden.

Wil je meer weten van deze langnek, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=10

Vogel van de week.

Afgelopen week is de spreeuw de vogel van de week in de Oranjepolder geworden. Niet alleen omdat de aantallen enorm zijn, maar ook omdat deze vogel zich zo makkelijk aanpast aan de veranderende omstandigheden. Ik doel daarmee op het verloren gaan van de "oude" slaapplaats in het centrum van Oosterhout in het begin van dit jaar en het inrichten van een nieuwe geschikte slaapplaats in het riet van de Millenniumplas. Geen probleem voor deze grote groep luchtacrobaten.

zwermende spreeuwen boven de Millenniumplas

Samenscholende holenduiven.

holenduif doffer

De grote groep holenduiven die nu van akker tot akker vliegt, is hier maar tijdelijk. Na het broedseizoen verzamelen veel vogels zich, net als de spreeuwen, houtduiven en kauwen en kraaien. Die zien we nu ook in grote groepen door de polder vliegen.

De groep holenduiven in de Oranjepolder groeit nog steeds en ik telde daar afgelopen week ruim honderd vogels en een paar jaar geleden groeide dat tot in september uit tot bijna driehonderd exemplaren. Dat kan ook makkelijk want de polder heeft in deze tijd veel te bieden, voedsel in overvloed.

De holenduif is wat anoniemer dan al die andere soorten maar dat komt denk ik omdat ze wat schuwer zijn. Ze vliegen al van grote afstand op en dan denk je al gauw dat het houtduiven zijn. De holenduif is een vaste bewonder van de Oranjepolder en broedt daar ook succesvol. Het is een mooi duifje met een mooie blauw-groene tot wel paarse metalic vlek in de nek. Het is een veel mooiere duif dan de lompe en wat dikkige houtduif en zeker zo mooi als een turks torteltje.

zicht op de stoppelvelden van de Oranjepolder

De naam geeft al aan dat het hier om een holenbroeder gaat. Ik weet van een paar koppels dat ze al vanaf maart tot ver in de herfst in de polder broeden. In het gebouw van het IVN aan de Domeinweg hebben ze een vaste stek gevonden in de spouw van het gebouw. Zelfs tot in november worden daar nog eieren gelegd. Ze nestelen erg slordig en het is in de nestkast ook een vieze boel. Uitwerpselen, oude niet uitgebroeide eieren, eierschalen, takjes en veren liggen slordig over de bodem verspreid. Soms weet je niet welk ei nu vers is en bebroed wordt. Ik zag een keer jonge duifjes in de kast zitten en de oudervogel was alweer begonnen met een nieuw legsel te bebroeden, het tempo zit er soms goed in want hoe kun je anders vijf legsels per seizoen grootbrengen?

De holenduiven vliegen nu als groep door de polder en blijven hier zolang er voldoende voedsel is. De duiven die uit het noorden naar hier komen, sluiten in de herfst aan bij onze duiven. Vermenging is goed voor de soort en dat zie je ook in de gestage groei van de aantallen.

Wil je meer weten van deze gevederde holbewoner, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=87

Een zwerm koolmezen?

Koolmezen die hetzelfde gedrag als staartmezen laten zien is bijzonder. Tenminste dat was het voor mij in ieder geval wel. Staartmezen kunnen in groepjes van boom naar boom vliegen. je hoort ze als het ware aankomen en je hoeft de bomen maar in de gaten te houden waartussen ze vliegen en je ziet ze een voor een voorbij komen. Datzelfde gedrag nam ik afgelopen week in de boswachterij Dorst waar. Daar vlogen maar liefst 29 koolmezen van het ene berkje naar het andere, vanuit dat berkje vlogen ze een voor een naar een vliegden en zo ging dat even door. Ik kon ze vanaf de vlakte tussen de leemputten een hele tijd volgen en telde steeds opnieuw de voorbij trekkende mezen en kwam vrijwel elke keer op hetzelfde aantal uit.

net uitgevlogen jonge koolmees

Wat is dit voor gedrag? Is dit iets wat veel vogelsoorten ook doen? Komen de vogels na het broedseizoen samen om uiteindelijk gezamenlijk naar het zuiden te vertrekken? Ik ken dit gedrag van heel wat vogels maar niet van mezen. In de wat strengere winters in het Noorden en Oosten van Europa zitten wij hier met grote groepen Scandinavische en Russische koolmezen. Maar die trek komt pas in september op gang en eerder zien we ze hier nog niet.

Het zijn dus "onze" koolmezen die ik zag. Het is volgens SOVON zelfs zo dat de koolmezen dicht bij hun geboorteplek blijven en dat zijn dan nog eens echte "standvogels" te noemen. Ook zijn koolmezen behoorlijk territoriaal en jagen indringers graag weg.

Het gedrag wat ik in de bossen zag, heeft dus niet met de vogeltrek te maken. In het begin wordt het nest jongen, wat wel 15 jongen groot kan zijn, bij elkaar gehouden door de ouders, wat het voeren vergemakkelijkt. De 29 koolmezen die ik zag waren vooral oudere vogels en geen jongen, ik zag de stropdasjes luid en duidelijk zitten en die zie je nu nog niet zo nadrukkelijk bij de jonge vogels.


koolmees nestelt in de tuin

Het is moeilijk te achterhalen wat dit gedrag verklaart, ik denk dat ik het voorlopig maar even op een sociaal gebeuren houdt, net als die groepen mensen die met hun skistokken ook door het bos banjeren. En wie weet kom ik er nog een keer achter wat de reden van deze bijzondere samenscholing is geweest.


Wil je meer weten van deze bijna tamme tuinvogel, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=121

Vogel van de week.

Dé vogel van de afgelopen week in de Oranjepolder is absoluut de ooievaar. Elke dag scharrelen er wel een paar door de polder en dat is best bijzonder. Ze vinden daar een gedekte tafel in de vorm van pas gemaaide gras en tarwe akkers die vol zitten met insecten en kleine zoogdieren en kikkers. En als hoogtepunt van vanmiddag was wel de op thermiek overvliegende groep van zes ooievaars boven ons huis.

Spreeuwen dansen door de polder.


Deze hele week verzamelen alle spreeuwen uit Oosterhout zich in de Oranjepolder voor "the last dance" van de dag. Vlak voor het slapengaan dansen ze in spectaculaire vluchten en patronen boven de Millenniumplas. Een fantastisch spektakel waar je oneindig van kan genieten.


duizenden spreeuwen verzamelen zich voor "the last dance" voor het slapengaan.

Op zes augustus zagen we de eerste echt grote groep spreeuwen van dit jaar overvliegen. Het liep tegen negenen toen de groep dwars over de Oranjepolder, richting het Millenniumbos vloog. Op zoek naar de slaapplaats voor de nacht. Zo vroeg in het jaar had ik ze als grote groep nog niet eerder opgemerkt maar dat zal vooral aan mij liggen. Een ruwe schatting van het aantal overvliegende spreeuwen kwam uit op 4.200 vogels. Het was een voorzichtige schatting want het ging nogal snel, maar het zouden er ook zomaar 5.000 kunnen zijn. In Engeland noemen ze zo'n zwerm the black sun, toepasselijke naam. De komende tijd ga ik hier wat beter op letten want het preciezere aantal wil ik ook nu weer invoeren op de site van SOVON bij de slaapplaatstellingen.

dinsdagavond vlogen ze weer over

Vorig jaar zat deze grote groep spreeuwen nog in het centrum van Oosterhout maar daar zijn de struiken waar de vogels in sliepen, drastisch gesnoeid en onbruikbaar geworden als comfortabele slaapplaats. De tocht vanuit naar het centrum naar de polder duurt voor de vogels amper drie minuten en het lijkt mij ook een veel betere en veiligere plek om de nacht door te brengen.

De groep op woensdagavond was wel de grootste groep van de week en ze waren ook een kwartier vroeger dan de dagen ervoor. Ik denk dat de bewolking die avond ook een rol speelde. Naarmate de schemer eerder intreed, gaan de spreeuwen ook eerder "roesten" zoals dat dan heet. Hoe
 ze dat met elkaar afspreken is mij niet duidelijk maar daar zal onderling vast wel een goede afspraak over gemaakt zijn, want het gaat elke dag goed.

Wil je meer weten van deze gezelschapsdieren, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/?vogel=208



Het is weer eclipstijd.

mannetjes eend(woerd) in eclipskleed, herkenbaar aan de gele snavel.

De tijd dat de eenden en ganzen in de rui komen, is nu aangeboden. Na het broedseizoen moet het verenpakket vervangen worden en bij eenden gaat dat vrij rigoureus, alle belangrijke veren zijn versleten en worden in een hele korte tijd vrijwel gelijktijdig vervangen door een nieuwe jas. In die korte tijd dat alle slagpennen vervangen worden kunnen eenden en ook ganzen even niet vliegen en dan kun je maar beter goed gecamoufleerd zijn anders ben je een vogeltje voor de kat.

woerd in het prachtigste prachtkleed.

Bij roofvogels gaat dat wisselen van veren wat minder vlot, daar worden de veren geleidelijk aan vervangen en dat snap ik ook wel. Want stel dat de veren van een torenvalk net als bij de eenden in eenzelfde korte tijd vervangen zouden worden, dan is dat voor de torenvalk tevens een strenge vastenperiode aangebroken want bidden en jagen is er dan even niet bij. De torenvalk zou die periode dan ook niet overleven.

Bij eenden verloopt de ruiperiode dus anders. Daar kunnen de veren redelijk makkelijk ver-vangen worden want er is voedsel in overvloed. Het nadeel is wel dat de eend even niet de lucht in kan en aan de grond of het water gekluisterd is maar zwemmen en foerageren is zoals gezegd geen probleem. In deze korte periode na de rui dragen ze dus kort hun winterkleed oftewel het eclipskleed en nog voor de winter zijn de uitbundige kleuren alweer terug en dat blijft dan verder zo.

Bijschrift toevoegen

Geheel bruin geworden mannetjes wilde eenden vallen zo niet meer op en zien ze er hetzelfde uit als de vrouwtjes. Herkenbaarheid of onderscheid tussen vrouwtjes en mannetjes is even lastig maar is met een scherp oog wel te doen. Let maar eens op de snavels, die verschillen namelijk van kleur, de snavel van het mannetje is geel gekleurd en het vrouwtje heeft een oranje snavel en soms een meer donkere snavel met een gelig/oranje aanzet. Goed opletten dus.


Wil je meer weten van eclipskleden van eenden. klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/?bericht=1930

bye, bye koekoek

volwassen koekoek

Je moet wel erg goed zoeken en veel geluk hebben om in deze tijd nog een koekoek te zien, laat staan dat je er nog een kunt horen. Vrijwel alle koekoeken zijn op weg naar Afrika en sommigen zijn daar al gearriveerd. De laatste koekoeken die nog moeten vertrekken zijn met name de jonge vogels. De laatste koekoek die ik zag was zo'n jonge vogel. Dat was op 24 juli bij de Asterdplas in Breda. En de laatste koekoek die ik hoorde roepen was op 7 juli in de duinen bij Ouddorp. Pas een keer heb ik in augustus een koekoek gezien en dat was in 2012. Deze maand ga ik extra mijn best doen om er een te zien want een koekoek horen roepen, is vrijwel zeker uitgesloten. Ik zet mijn geld daarvoor op de Biesbosch.

De meeste vogels zitten alweer in Afrika

Regelmatig volg ik op de site van "Tracking Cukoos to Africa" elf koekoeken die in Engeland gezenderd zijn. Per dag kun je zien waar ze uithangen en welke route ze precies volgen. En op deze site is te zien dat op 1 augustus nog maar een van de elf vogels in Engeland verblijft, de rest zit al in Zuid Europa of is zelfs al op de eindbestemming in West Afrika. De vogels hebben allemaal een naam en hebben een eigen blog via deze site. Ze luisteren naar namen als, Boris, Mr. Conkers, Peckham, Samson of Kidman. Nou ja, luisteren is natuurlijk een groot woord, ze hebben namen als....

Op het kaartje is goed te zien dat de meeste koekoeken de westelijke route via Gibraltar kiezen, slechts een koekoek heeft de route via Malta gekozen, en dat is met al die jagers op dat eilandje een wezenlijk gevaarlijke overtocht.


alleen zo zijn ze nu nog te zien

De laatste gezenderde koekoek die nu dus nog in Engeland rondvliegt heet Peckham en hij is pas op 23 mei in Engeland gearriveerd. Zo zie je dat een koekoek maar twee tot drie maanden hier is om te broeden en het overgrote deel van het jaar in Afrika verblijft. Ze vliegen relatief snel heen en weer, dat doen in minder dan een week.

Wij, of tenminste ik vind, dat de koekoek een oer Hollandse vogel is, maar dat is hij dus niet als je maar twee tot drie maanden hier bent en negen a tien maanden op dezelfde plek in West Afrika leeft. De koekoek komt alleen maar even hier om te broeden en dan weer snel weg terug te vliegen.

Wil je meer weten van de koekoektrek, kijk dan eens op de site van Tracking Cukoos:
https://www.bto.org/science/migration/tracking-studies/cuckoo-tracking

Jonge bevers in de polder.

Het domein of territorium van de familie bever in de afgetakte Donge

In de polder gaat het nu voornamelijk om kraaien, kauwen, roeken, houtduiven en meeuwen die in grote groepen door de polder cruisen. Ze kammen de gemaaide graanakkers uit en eten de laatste gemorste restjes graankorrels op. In de gemaaide grasakkers ruimen ze alle kadavertjes op en kunnen in deze kale akkers makkelijk de aan de maaimachine ontsnapte prooidiertjes vangen. Voor hun is deze tijd een toptijd maar voor mij als vogelaar is het de stilste periode van het jaar en valt er niet veel te beleven in de Oranjepolder.

volwassen bever

Ik ga nu echt elders op zoek naar de vogels die al tekenen van de aanstaande trek vertonen door zich te verzamelen op grote uitgestrekte plekken in bijvoorbeeld de boswachterij Dorst en de Noordwaard in de Biesbosch. Maar gisteren kon ik in de polder toch weer even genieten van mooi dierengeluk. De bever die al heel wat jaren een grote en steeds groter wordende burcht bewoond heeft ook dit jaar weer jongen gekregen. Deze beverfamilie is van oorsprong familie van de groep bevers die 25 jaar geleden in de Biesbosch is uitgezet.

De beverfamilie met Oost Duits bloed in de aderen doet het hier goed en de bevers die ik in de omgeving van de Oranjepolder zie, zijn dus ook allemaal nazaten van deze pioniersfamilie. De bevers die de Donge verder zijn opgetrokken, richting Raamsdonk, komen vrijwel zeker uit de familie voort die nu dus jongen hebben, zeg maar de ooms en tantes of zelfs oudere broers en zussen van deze jonge bevertjes.

bever met jong in de Donge(31 aug 2017) 

Gisteren was een van de ouders met een van de jonge bevertjes aan het spelen. Prachtig om te zien dat deze dieren zoveel genegenheid tonen, dat zie je bij vogels eigenlijk nooit, daar draait het vrijwel uitsluitend om eten en uitvliegen en dan wegwezen. Daarmee houdt het eigenlijk wel op, jonge vogels kiezen zo snel mogelijk hun eigen weg en zoeken hun ouders daarna niet meer op. Uitzonderingen daargelaten natuurlijk, zoals duiven die nog wel even bij elkaar blijven en mussen en spreeuwen die in grote groepen leven. Maar of die daar hun familiebanden aanhalen, dat betwijfel ik.

Wil je meer weten van castor fiber oftewel de Europese bever, kijk dan op de link;  http://www.zoogdiervereniging.nl/de-bever-castor-fiber