De bel voor de tweede ronde.

Ruwen Hennip rond 5.30 uur

Afgelopen weekend heb ik voor mij de laatste BMP(Broedvogel Monitoring Project)telling in de Biesbosch gedaan. Onverwacht kreeg ik nog een paar tellingen te doen en daar was ik best blij mee. Zo laat in het broedseizoen kun je niet veel spectaculairs aan nieuwe soorten verwachten maar dat geeft niet. Het broedseizoen loopt nu langzaamaan op zijn eind en de meeste soorten zijn alweer een tijdje terug en zijn soms al uitgebroed. Toch valt er nog genoeg te horen en vooral te zien.

Van deze late tellingen is hooguit het extreem vroege tijdstip als piepklein nadeel te noemen.

rietzanger weet van
geen ophouden

Om 3.00 uur wegvaren hoort er in deze tijd dan gewoon bij. Starten met luisteren in het donker, heel langzaam de lucht in het Oosten lichter zien worden totdat de zon uitbundig gaat schijnen, zo verlopen de eerste uren van de vroege ochtend. Om 5.00 uur is het licht en lijkt het wel of je midden op de dag in de polder loopt. enkele vogels doen nog hun best en voordat het een uur of 9.00 is, is het al aardig stil aan het worden. Duidelijk is dat je aan het eind van het broedseizoen zit. De noodzaak om te zingen is er bij veel vogels niet meer.

Het viel mij op dat met name de snorren, rietzangers en enkele blauwborsten weer aardig hun best deden. Dit zijn dus duidelijk vogels die al een broedronde achter de rug hebben en nu nog voor een tweede ronde opgaan. Andere soorten zijn er klaar mee en laten zicht niet meer horen zoals roerdompen en waterrallen zijn stil. De roerdompen vliegen nu wel hun voedselvluchten en zijn dus eerder te zien dan te horen.

zingende blauwborst

De snorren hadden deze ochtend energie voor tien en wisten van geen ophouden. Bovenin de rietpluimen vertolkten ze luid hun liederen voor iedereen die het maar horen wilde, zolang het maar een vrouwtjes snor was. Waar de rietzangers de energie vandaan halen, weet ik niet want die zijn al vanaf begin maart druk in de weer en tetteren hier in de rietpolders bijna vier maanden onafgebroken achter elkaar. 

De blauwborsten zijn iets minder uitbundig en je kunt merken dat niet alle blauwborsten voldoende in conditie zijn gekomen om een tweede ronde mee te doen. Blauwborsten hebben een legsel en soms een tweede legsel. Daarbij komt ook nog dat de rietzangers hier in de rietpolders talrijker zijn dus die hoor je vanzelf meer dan de blauwborst.

zingende snor

Weer volop lepelaars.

volwassen lepelaar

Ik denk dat het zo rond 1988-1989 moet zijn geweest dat een collega mij vertelde dat hij een groep lepelaars had zien overvliegen. We werkten toen samen in Breda en hij had ze in Rijen boven zijn huis zien vliegen. Dat was destijds behoorlijk bijzonder en ik zou toen gewild hebben, dat ik ze ook had gezien. Een aantal jaren later had ik ook het geluk om een paar lepelaars te zien. Het ging in die tijd net ietsje beter met deze aparte verschijning. Nederland telde toen slechts amper tweehonderd broedparen en het zag er niet best uit voor de soort. Lepelaars werden toen vooral gezien in gebieden als de Oostvaardersplassen en het Lauwersmeer en hier kwamen ze niet voor.

Inmiddels ziet de wereld voor de lepelaar er heel anders uit. Op steeds meer plekken in ons land ontstaan ondiepe moerasachtige natuurgebieden en daar houdt deze lepelbek erg van. 

een jonge lepelaar

Hier vlakbij, in de Noordwaard, onderdeel van de Biesbosch neemt het aantal jaarlijks toe. Honderd of meer lepelaars zien foerageren is eigenlijks niets bijzonders meer. Wat kan het veranderen? Je zou denken dat met al die ingrijpende veranderingen in de leefomgeving door intensieve landbouw, toenemende economische activiteiten en groeiende bevolking dat juist de natuur steeds meer onder druk komt te staan. 

De lepelaar past zich snel aan dat mag duidelijk zijn. In de Noordwaard wordt veel gedaan om het de natuur naar de zin te maken en zo werd begin dit jaar de Eijerwaard onder water gezet. Niet veel maar net genoeg voor veel stellopers, eenden en ganzen. De lepelaars hadden het gebied ook snel ontdekt en zeven daar nu dagelijks het water. 

foeragerende groep in de Eijerwaard

Alle kreeftjes, libellenlarven, stekelbaarsjes, torretjes en slakjes worden systematisch en zorgvuldig uit het ondiepe water gezeefd. De naar links en rechts zwaaiende kop, met de lepelbek op een kiertje, zwiept door het water en klapt iedere paar seconden even dicht om de prooi door te slikken.

Tussen de lepelaars wandelen ook jonge vogels mee, de snavel nog geel-oranje in plaats van zwart duidt op een jong beest. Ze kopiëren de ouders in dit foerageergedrag en profiteren van de rijkdom in de Eijerwaard. Zo is het niet moeilijk om op te groeien, alles zit ze mee. Niets staat ze nog in de weg om volwassen te worden en volgend jaar een volgende stap naar volwassenheid te zetten. Weer een paar broedparen erbij en zo groeit de populatie lepelaars weer iets verder. Wat een ander verhaal dan in de zeventiger en tachtiger jaren toen we ze nog met een vergrootglas moesten gaan zoeken.

Wil je meer weten van deze toch een beetje prehistorische watervogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/lepelaar

foeragerende lepelaars in de Eijerwaard

Jonge roodstaarten.

waaks mannetje 

We naderen alweer veel te snel de periode dat de vogels stoppen met zingen en de rui periode ingaan. Dat betekent dan ook dat de vogels veel minder zichtbaar zullen zijn. Want tijdens de rui periode ben je toch wat kwetsbaarder en dan kun je maar beter niet opvallen. We zitten nu eigenlijk een beetje tussen die twee periodes in, niet alle vogels zingen nog en nog niet alle vogels zitten in de rui. 

Maar waar ze wel inzitten is de periode dat de jonge vogels uitgevlogen zijn en gevoerd moeten worden. Vanmorgen maakte ik daar weer genoeg van mee. Met name de gekraagde roodstaarten hebben volgens mij een mooie periode achter de rug met heel wat uitgevlogen jongen. Soms hoorde ik nog een zingende man maar vaker zag ik een gekraagde roodstaart met voedsel in de bek, op zoek naar zijn hongerigste jong. Die jonge vogels kennen nog geen angst en bedelen vol in het zicht op een dode boomstronk of tak. Niet geheel ongevaarlijk want juist in die bosranden en open stoken in het bos zijn de sperwer en havik oppermachtig.

jonge gekraagde roodstaart

De havik vloog op een meter of vier hoog langs de bomenstrook, precies waar ook de jonge roodstaarten zaten te bedelen. Ik denk dat de havik door vloog omdat hij mij zag aankomen. Mazzel voor de roodstaarten die zo weer een extra kans om te overleven verzilveren. 

Vanaf volgende maand vertrekken de eerste vogels alweer en zijn ze tot in maart in het buitenland. Die trek gebeurt behoorlijk anoniem en vindt 's-nachts plaats. De vogels verzamelen niet en gaan ook niet tegelijk in een vaste periode. Langzaamaan wordt de populatie kleiner totdat alles weg is. Pas in maart komen de eersten weer terug. De aantallen zijn de laatste jaren, na een jarenlange daling, redelijk stabiel. Gelukkig maar want het mannetje is een spectaculair mooie vogel en het zou jammer zijn als we die ook nog eens kwijt zouden raken.

WIl je meer weten van deze zeldzaam mooie roodstaart, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/gekraagde-roodstaart

Boevenmaskers op.

mannetje grauwe klauwier, juni 2023

Het zal een jaar of vijf geleden zijn dat ik hier in de buurt een grauwe klauwier zag. Toen, ook al is het pas vijf jaar geleden, was dat een bijzonderheid. Om een grauwe klauwier te zien, moest je naar het Oosten van ons land of naar het buitenland, Oost Europa, Frankrijk etc. want daar zijn ze veel algemener. Ik weet nog dat wij onze eerste grauwe klauwier alweer meer dan dertig jaar geleden in Kroatië zagen. Zo'n eerste ontmoeting van een bijzondere vogel vergeet je nooit meer. Ik zie de verse muizen en hagedissen nog aan het prikkeldraad hangen

We hadden hier met een aantal mensen afgesproken, om verstoring  te voorkomen, de broedplaats van deze bijzondere vogel niet aan de grote klok te hangen. Dat gaat zelfs tot op de dag van vandaag nog steeds goed en kunnen ze hier nu alweer een paar jaar achterelkaar in alle rust broeden.

3 net uitgevlogen klauwieren, juli 2022

En daar is het in de afgelopen paar jaar niet bij gebleven want de grauwe klauwieren doen het zo goed dat ik inmiddels acht broedparen weet te zitten in vier verschillende natuurgebieden. 

In het oudste klauwieren gebiedje broeden nu vier broedparen en het lijkt erop dat deze populatie in staat is om jaarlijks met een broedpaar te groeien. De reden van deze succesvolle broedvogel moet je zoeken in de kwaliteit van de natuurgebiedjes en daarnaast is de klimaatverandering ook wel een oorzaak. 

De weersomstandigheden hier lijken steeds meer op die van Noord Frankrijk. En dit jaar lijkt ons weer helemaal op het Franse weer. Weken achter elkaar hebben we nu temperaturen dik boven de twintig graden en geen neerslag. Ideaal voor deze vogels. 

klauwier spuugt 
braakbal uit

Opvallend is wel dat in geen van deze vier natuurgebieden de waarnemingen van de grauwe klauwier algemeen bekend zijn. In elk gebied zijn slechts een handvol vogelaars bekend met de aanwezigheid van deze vogelsoort en wat mij betreft mag dat zo nog wel even blijven. Laat eerst de gehele populatie maar eens wat groter en robuuster worden en tegen die tijd zijn ze inmiddels wel bestand tegen al die nieuwsgierige vogelaars en fotografen.

Wil je meer weten van deze gemaskerde klauwier, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/grauwe-klauwier

Libellen opgepast!

boomvalken op de hoogspanningsmast

Elk jaar zijn de boomvalken wel ergens in de Oosterhoutse polders te vinden. Het is een kwestie van goed zoeken om ze te vinden. Ze keren vrijwel nooit naar de plek van het voorgaande jaar terug en dat heeft ermee te maken dat boomvalken zelf geen nesten bouwen maar oude kraaiennesten gebruiken. De kraaiennesten zijn nu zo'n beetje allemaal verlaten en de boomvalken profiteren daarvan. De ene keer zitten ze in de hoogspanningsmast in de Oranjepolder, het jaar daarop in een boom op de erfafscheiding bij een boer of ook weer in een hoogspanningsmast in de Gecombineerde Willemspolder,

jagend

Dit jaar duurde het best lang voordat ik ze had gevonden en het zou best zo kunnen zijn dat de boomvalken later gearriveerd zijn, want we hebben al weken te maken met een stevige Noord-Noordoosten wind en daar vliegen ze niet graag tegenin. En wat natuurlijk ook belangrijk is, is dat de libellen wel moeten vliegen want dat is het hoofdvoedsel van de boomvalk. De afgelopen tijd was ook het koude en winderige weer niet ideaal voor de libellen en dus ook niet ideaal voor de boomvalken. 

juni 2022 in een boom

Afgelopen week zagen we de boomvalken hoog in de lucht een prooi pakken en dat doen ze met hun poten. In de lucht wordt de libel ontdaan van zijn vleugels en wordt het sappige lijfje opgegeten. Daar zijn ze erg handig in. Ik weet nu in welke hoek van de polder ik ze moet zoeken en nu is het een kwestie van goed speuren naar de nestlocatie zodat ik ze van een afstand kan gadeslaan. Als ze dit jaar jongen voortbrengen zal dat zo vanaf halverwege augustus plaats gaan vinden. Een mooi moment om dan de polder eens wat vaker te bezoeken.

Wil je meer weten van deze libellenjager, klik dan op de link;https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/boomvalk

Een roepende (kwartel) in de woestijn.

zo ziet de kwartel er uit

De Gecombineerde Willemspolder bij Oosterhout is een polder die niets heeft met natuur. Het is een productie gebied waar intensief geboerd wordt. Uitgestrekte weilanden met Engels raaigras waar amper ruimte is voor bodemleven en akkers die vakkundig bespoten worden zodat schimmels, bacteriën, onkruid en insecten geen overlevingskansen hebben. Nergens zijn houtsingels of bosjes te vinden, de sloten zijn kaarsrecht, de oevers steiler dan steil. Kortom dieren, vogels insecten, ze hebben hier, als je dit leest, niets te zoeken. Het is zogezegd een groene woestijn. 

Toch zijn er van die hardnekkige vogelsoorten die het hier toch steeds weer opnieuw proberen of zelfs al jaren achtereen verwoede pogingen ondernemen om zich hier te handhaven. Het is voor sommige soorten een waar gevecht en vaak een verloren strijd. Weidevogels knokken voor wat ze waard zijn en verliezen langzaam de strijd, de aantallen nemen jaarlijks af en het moment dat ze hier verdwenen zijn nadert.

de Lage Vuchtpolder in de vroege ochtend, ideaal voor kwartels

Toch heb je dan wel eens een opsteker en krijg je zelfs weer een beetje hoop. Ik stel mij dan bij zo'n opsteker wel eens de vraag, hoe kom je erbij om je hier te vestigen? Zijn er dan geen andere betere plekjes hier in de buurt te vinden? Zo'n moment had ik afgelopen dinsdag toen ik middenin deze groene woestijn een kwartel hoorde roepen. Ja, een roepende (kwartel) in de (groene)woestijn. 

de groene woestijn

Heel bijzonder om hier een kwartel te horen want ze houden juist van ruige kruidenrijke graslanden en graanakkers of van luzernevelden en bietenakkers. En die zijn hier werkelijk nergens te vinden. Zoals ik al schreef, hier gaat het om weilanden met eentonig raaigras en platgespoten akkers, eigenlijk niets voor kwartels.

Ik ken kwartels alleen van extensief beheerde gebieden en natuurgebieden zoals de Zonzeelsee polder of de Vuchtpolder bij Teteringen. En daarom was dat dinsdag een hele bijzondere ervaring. Ik ben benieuwd of deze roepende man een vrouwtje weet te verleiden om hier te gaan broeden. Het kan zomaar zijn dat hij over een paar dagen de handdoek in de ring gooit en een ander kansrijker plekje gaat zoeken. Ik geef hem geen ongelijk als hij hier vertrekt maar daarmee was deze waarneming voor mij onbetaalbaar.

Wil je meer weten van de vrijwel onzichtbare kwartel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kwartel

De bruine koekoek.

mannetje koekoek(gele snavelbasis)

Het is misschien wel de bekendste vogel van ons land, de koekoek. Iedereen kent het geluid en veel mensen hebben de koekoek wel eens in het wild horen roepen. Daar moet je trouwens wel voor naar buiten en dan bedoel ik niet dat je de woonwijk door moet wandelen om er een te horen of te zien. Nee, je moet echt naar buiten, de natuur in of het agrarische gebied in, daar leven ze en doen ze hun best om andere vogels te foppen.

De mensen die weleens een koekoek hebben gezien, weten dat die vogel een grijs-wit gestreept verenpak heeft. De meeste koekoeken zien er zo uit maar er is nog een klein percentage vogels dat niet grijs maar bruin is. Deze bruine koekoek is een vrouwtjes koekoek en is prachtig om te zien maar o zo moeilijk om te spotten. Heel af en toe vliegt er een voorbij en dan is het meestal te laat om er een foto van te maken. 

bruin koekoek vrouwtje

Na wat uitzoekwerk ben ik er achter gekomen dat deze bruine variant meer voorkomt in het Oosten van Europa dan hier. Met name in Hongarije komen ze vaker voor dan hier in het Westen van Europa.

De grijze vrouwtjes zien er hetzelfde uit als de mannetjes en als ze dan niet roepen weet je het geslacht dus niet of je moet de gele snavelbasis van het mannetje kunnen zien. Dat maakt het dan met een bruin vrouwtje wel een stuk makkelijker. De vrouwtjes koekoek is nogal plaatstrouw en dat zou dus kunnen betekenen dat dit vrouwtje vaker in de polder de Kroon in de Noordwaard te zien is. 

het vrouwtje spreidt haar prachtige verenkleed

Echt iets om op te letten dus. En omdat een vrouwtjes koekoek tot wel 25 eieren in een seizoen legt, moeten in hun gebied nogal wat waardvogels leven. Dat zijn altijd vogels van dezelfde soort, ze legt haar ei dus bij 25 verschillende kleine karekieten in het nest of bij 25 verschillende heggenmussen. Dat geeft ook wel aan dat je hier over een flink territorium praat. Ze vliegen dus flink wat rond.

Maar met al het speurwerk wat ik naar de bruine koekoek heb gedaan, ben ik er nog steeds niet achter hoeveel bruinen koekoeken er zijn en weet ik ook niet hoe zeldzaam deze waarneming is geweest. Ik weet wel dat ik in al die jaren nog geen 5 bruine koekoeken heb gezien.

Wil je meer weten van deze prachtige broedparasiet, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/koekoek

Bescherm-de wulp.

wulpennest met 3 eieren

Al jaren zoeken we met de weidevogel bescherming Raamsdonk/Oosterhout in de Gecombineerde Willemspolder naar de exacte nestlocatie van de wulpen. We weten al jaren dat daar enkele koppels wulpen broeden maar vinden en beschermen is een ander verhaal. We hebben een paar jaar geleden zelf de hulp ingeroepen van Het Brabants Landschap die ons te hulp schoten met een drone. Vanuit de lucht werd met een warmtecamera gezocht naar een mogelijke nestlocatie maar niet gevonden. Niet veel later vond de boer het gezochte nest op zijn land zodat het nest uiteindelijk toch beschermd kon worden.

waakzame wulp aan de rand van de akker

Afgelopen week, toen het beschermingswerk voor dit seizoen op zijn eind liep, besloten we in een ultieme poging op zoek te gaan naar het wulpennest. De wulpen werden alweer een paar weken gezien en gehoord en ook deze keer hadden we het vermoeden dat de wulpen in hetzelfde grasland als voorgaande jaren een nest hadden. Die middag stond een waakzame wulp aan de rand van het veld dus ze waren in de buurt. Het nest werd verrassend dichtbij de doorgaande weg, in het hoge gras gevonden.

het kopje van de broedende wulp
op het nest is nog net te zien

De broedende wulp liep behoedzaam van het nest weg naar de rand van het veld. Niet in paniek, niet roepend maar wel steeds voorzichtig omkijkend, liep de wulp van ons weg. Ook dat vond ik bijzonder, alsof ze wist dat dit een veiligere manier was om vooral geen aandacht te trekken. In het goed verborgen nest lagen 3 eieren nog niet in de juiste broedpositie wat er op kan duiden dat het vierde ei nog gelegd moest worden en de broedcyclus nog moest beginnen. 

het enorme wulpennest(25x25 meter)

Als de vier eieren netjes met de puntjes naar elkaar toe liggen is het nest, broedklaar en kan de lange zit voor de wulp beginnen. Na ongeveer 27 dagen komen de eieren van deze grootste steltloper van Europa uit.

In het weiland is nu een stuk van 25 x 25 meter afgezet en is en afspraak met de boer gemaakt dat hij de komende maand het gras niet maait. Hiervoor krijgt hij keurig netjes een vergoeding van Het Brabants Landschap en wordt hij zo schadeloos gesteld. In ruil daarvoor krijgen wij dus vier prachtige jonge wulpen terug. Zeer de moeite waard en een mooie stimulans om met het beschermingswerk door te gaan. 

Jonge raven.

drie jonge raven

De opmars van de raaf is niet meer te stuiten en dat is goed nieuws. De raaf weet zich steeds beter aan te passen aan de huidige omstandigheden en naar mijn idee worden die er echt niet beter op. Toch snapt de raaf wat hij moet doen om hier een mooi leven te hebben. Heel wat jaren geleden wisten de raven dat nog niet want toen stierven ze hier gewoon uit. In de vijftiger jaren van de vorige eeuw was het gedaan met de raaf in Nederland.. Ze waren weg uit ons land om nooit meer terug te komen, net als voor de kuifleeuwerik en de ortolaan was het einde oefening. Eeuwig zonde om die prachtige vogels kwijt te raken. Gelukkig heb ik die twee laatsten hier nog gezien.

Jaren later, midden jaren zeventig, werd een poging gedaan om de raaf in Nederland te herintroduceren. Op de Veluwe werden een aantal koppels raven uitgezet en wonder boven wonder was dar een groot succes.     

  

een waakse ouder hield mij in de gaten

Vanuit hier verspreidde de raaf zicht verder over Nederland en nu kun je ze bijna in elke provincie van Nederland wel tegenkomen. Het prachtige lage geluid draagt erg ver en zo kun je ze al van heel ver aan horen komen. Kroh-kroh-kroh galmt het dan over de bosrijke gebieden in de regio. Je moet wel goed zoeken want heel algemeen is de vogel nog niet maar ik voorspel dat je ze straks in elk robuust bosgebied in Brabant tegen gaat komen. 

Afgelopen week hoorde ik dat mooie geluid ook en daardoor aangetrokken liep ik de richting van het geluid en ontdekte de raven in een dode eikenboom.

overvliegende waakse raaf

Het waren drie jonge, nog niet zolang geleden, uitgevlogen jonge raven. Ze zaten om beurten te roepen, de veren te poetsten en ze zaten geduldig te wachten op de ouders die het ontbijt kwamen brengen. Als een oudervogel in aantocht was, riep die van verre waardoor de jongen hongerig in koor begonnen te bedelen. 

De oudervogel nam ze mee naar een paar bomen verderop om ze te voeren. Een flink kabaal kan ik zeggen en niets stiekem en stilletjes voeren zodat ze onopgemerkt zouden blijven. Dat maakt nu niets meer uit lijkt het. De jongen kunnen al goed voor zichzelf zorgen en daar gaan de ouders ook vanuit. Alhoewel ik goed in de gaten werd gehouden, lieten ze het toch toe dat ik op een afstand stond te kijken. Ik wilde ze verder niet verstoren en liep de andere kant uit. Het was weer een prachtige ochtend!

De jonge raven worden gevoerd

Wil je meer weten van deze bijzondere bosbewoner, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/raaf