Winterkoninkjes

De komende vier, vijf maanden is het zowel 's-morgens als 's-avonds te donker om in de Oranjepolder te wandelen. Ik ga rond kwart over zeven naar mijn werk en ben zo rond een uur of zes, half zeven weer thuis en mis daardoor dus bijna een half jaar het daglicht in de polder. Vogels spotten is er dan amper bij maar als ik er dan op een droge ochtend of avond toch doorheen wandel, zijn er een paar vogeltjes die mij vergezellen. Nou ja vergezellen, ik hoor ze her en der langs het Kromgat, in het donker hun liedjes zingen.

jonge winterkoning, geboren in de IVN Natuurtuin

Samen met het roodborstje zijn het de winterkoninkjes die als enige zangvogeltjes zowel zomer als winter lekker door zingen, altijd even vrolijk. Het bekende riedeltje met de "rrrrrrrrrrrrrrr" middenin het liedje is makkelijk te herkennen, net als het watervalletje van het roodborstje trouwens, ook zo herkenbaar. Maar het winterkoninkje is veruit mijn favoriet, want dat zijn toch voornamelijk standvogels terwijl de roodborstjes die in de winter bij ons in de tuin en in de polder rondscharrelen, wintergasten uit Scandinavië zijn. Daar heb je dan niet zo'n band mee.

De winterkoning, piepklein, een gram of negen-tien, met een parmantig staartje, is nogal een druktemakertje.Het geluid wat uit deze dreumes komt is enorm, iemand zei eens, "het lijkt wel een long met vleugels", zo hard klinkt het liedje. Laag bij de grond, in de struiken hoor je hem luid tikken als er onraad is. Hem zien is wat anders, je moet dan echt wel even blijven staan en goed zoeken. Verrassend is het dan des te meer als je ziet dat hij vlak voor je zit.

In de IVN Natuurtuin hebben we elk jaar wel een nestje jonge winterkoninkjes. De nestjes vinden we dan meestal in het najaar als de tuin grondig gesnoeid wordt. Mooie gevlochten bolletjes laag bij de grond, tussen de takken van een houtril of vastgemaakt aan een stuk gaas wat een jong boompje tegen knagende konijnen moet beschermen, met een ingang aan de zijkant. Op een keer had ik het ongelooflijke geluk, toen ik een net uitgevlogen broedsel zag zitten. Vijf van die piepkleine beestjes op een rijtje naast elkaar. Onwennig maar zeker niet bang bleven ze zitten, de ouders luid tikkend en alarmerend in de buurt. Die wisten wel beter, mensen! Dat voorspelt meestal niet veel goeds. In dit geval hoefden ze van deze mensachtige niet veel te vrezen, die baalde alleen maar dat hij zijn fototoestel niet bij had.

Wil je meer weten van deze kleine "vliegende long", klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/246

Kuifeendjes

Ze zijn er weer, de kuifeendjes op de Millenniumplas, eerst een paar, nog niet helemaal op kleur maar nu komen de serieuze aantallen toch binnen. En met serieuze aantallen bedoel ik een stuk of twintig tot vijfentwintig koppels. Bij elkaar toch een mooi groepje van 50 kuifjes met daar tussenin ook altijd een stuk of vier tot zes tafeleenden. En ik moet eerlijk zeggen, de tafeleend is absoluut stukken mooier en tegenwoordig ook zeldzamer aan het worden dan de kuifeend.

mannetjes kuifeend op de Millenniumplas

Tafeleenden foerageren net als kleine zwanen op de knolletjes van waterplanten en zijn dus dol op de restjes die de kleine zwanen achterlaten. In Siberië zijn ze dan ook altijd in elkaars nabijheid te vinden. In de winter schakelt de kleine zwaan in zijn winterverblijf, bijvoorbeeld in de Gecombineerde Willemspolder, over op gras. Waar de tafeleend op overschakelt, weet ik eigenlijk niet. Het zal wel hetzelfde soort voedsel zijn als de kuifeend omdat je ze dan vaak op grote wateroppervlakten samen ziet dobberen. Kijk ook maar eens in de Spieringpolder in de Biesbosch, daar zie je grote groepen van deze twee eenden bij elkaar zitten.

Ik zag ook dit voorjaar weer een koppeltje kuifeenden in het Kromgat dobberen, niet zomaar een keertje, nee weken en weken achter elkaar. Ik begon zo langzamerhand te denken en te hopen dat dit koppeltje hier zou gaan broeden maar dat was achteraf niet zo. Ze trokken half mei weg, volgens mij was het een koppel dat nog niet aan broeden toe was.

Wil je meer weten van deze parmantige eend, klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/133

Kramsvogels, serieuze wintergasten.

Ondanks het zachte weer, nadert de winter gestaag. Vrijwel alle bomen hebben hun blad losgelaten en staan de komende maanden in ruststand. Veel vogels zijn naar betere en warmere oorden vertrokken en zien we pas over een maand of vijf weer terug. Het lijkt zo een troosteloos verhaal te worden maar dat is niet de bedoeling. Vanmorgen kon ik in de Oranjepolder weer genieten van een paar mooie vogelsoorten, waaronder de voor ons in het Zuidwesten van Nederland, wintergasten zoals sijzen en kramsvogels en onze "eigen" poldervogels zoals ijsvogel, torenvalk, grote zilverreiger en natuurlijk de buizerds.

kramsvogel in de IVN tuin

En op die kramsvogels wil ik nog even terugkomen, net toen ik vanmorgen het bochtje door wilde lopen richting het veldje van de schaatsvereniging IJsco, hoorde ik boven mij het kenmerkende geluid wat kramsvogels maken, tsjek, tsjek, tsjek. Een vlucht van zo'n zesenveertig van die wat slordig vliegende lijsterachtigen vloog laag over. Ha, dacht ik, kramsvogels, het kan gaan winteren!
De plek, de Oranjepolder, groot open agrarisch gebied is niet standaard een kramsvogel biotoop, ze verblijven meer in de begroeiingen maar zijn toch elke winter hier te zien. Trouwens langs de gehele Donge oevers tot aan 's-Gravenmoer toe kom ik ze in de winter tegen. En net als kramsvogels, arriveren ook de koperwieken in Nederland en ook die kun je bij ons in de Oranjepolder tegenkomen, hoewel die aantallen een stuk lager liggen, zijn ze er elk jaar. Iets kleiner, oranje flanken en onmiskenbaar een lijsterachtige. En persoonlijk vind ik de koperwiek mooier dan de kramsvogel, hij kijkt trouwens ook niet zo streng.

Van alle lijsterachtigen heeft de kramsvogel het meest forse postuur en een serieuze, strenge uitstraling. Ze zijn iets groter dan merels en als de winter maar streng genoeg is, trekken ze van de buitengebieden de wijken in. Het zou dus zomaar kunnen zijn, dat we ze de komende tijd in onze tuinen kunnen zien.

Wil je meer weten over deze "strenge" wintergast, klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/127

Onze ransuil(5)

Een hele bijzondere thuiskomst, gisteren kwamen we thuis van een weekje uitwaaien aan de Zeeuwse kust. Heerlijk over de stranden dwalen, verrekijker bij de hand natuurlijk, de Brouwersdam, plan Tureluur, vogel hotspots van de bovenste plank. Maar die thuiskomst was op zijn minst opmerkelijk te noemen. Op de een of andere manier blijf je naar de acacia kijken die achter in de tuin staat, "zit ie er, of zit ie er niet"? Nou, gisteren zat ie er weer, onze ransuil, in onze tuin, in de acacia.



Onze ransuil(Asio Otus) in de kale acacia

 Hij is een tijdje weg geweest en wij dachten dat hij net als zoveel ransuilen dat doen, naar een verzamelplaats was vertrokken waar ze tot februari samen roesten. Daarna zoekt ieder zijns weegs en gaat waarschijnlijk met een partner een gebiedje met een stevig oud kraaiennest bewonen, het liefst in de Oranjepolder natuurlijk. Maar onze ransuil is wel erg honkvast en heel eerlijk ben ik daar niet zo blij mee.
Dat klinkt natuurlijk gek, als een vogelliefhebber dat zegt, je bent zo bevoorrecht om een normaal gesproken, zo verborgen levende uil in je tuin te hebben. De acacia heeft bijna geen blad meer en de ransuil heeft nauwelijks nog bescherming en beschutting van het bladerdak en zit vol in het zicht met alle gevaren van dien.

Ik ben benieuwd of de buren de vogel al hebben opgemerkt en hoewel we elkaar regelmatig spreken, ga ik er niet naar vragen. Deze uil, die ons de hele zomer heeft laten genieten, wil ik graag met rust laten. Maar nogmaals, als hij vandaag zou vertrekken naar betere oorden, de bossen bij Surae bijvoorbeeld, dan zou ik dat niet erg vinden.

Ik kan me trouwens ook niet voorstellen dat hij nu nog langer blijft. Wij lopen weer door de tuin, hoewel de hond weer een uitgaansverbod heeft gekregen, die mag weer even niet in de achtertuin komen, zit de uil vol in de wind en regen, kortom van een rust-, roest- of slaapplaats is haast geen sprake meer. We volgen de komende dagen onze ransuil nauwlettend, noteren zijn vertrektijden en berichten over zijn aanwezigheid als er nieuws te melden is.

Wil je meer weten van de Asio Otus, klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/174

Luxe villa of een krot?

Soms snap ik de logica er niet van, de enorme nesten die eksters maken, met afdak en al, soms een reserve nest vlakbij, wat maken die er een hoop werk van, het valt me nog mee dat er geen balkon aangebouwd is. Bij mij voor de deur zit hoog in de boom zo'n prachtig nest met dak en reservenest. Een andere vogel die ongeveer net zo groot is en ik denk dat die ook nog eens een stuk zwaarder is, is de houtduif. Als je die nesten ziet, snap je niet dat daar een ei in blijft liggen, slechts een handvol takjes, slordig in elkaar gevlochten, soms "doorzichtig" zo losjes gebouwd dat je denkt, wanneer maken ze het een keer af? En belangrijker nog, hoe hou je daar een ei in warm? Deze twee vogels zijn wel twee uitersten als het om nestbouw gaat.

Eksternest met dak en reserve nest

We kijken vooral naar de vogels en hun gedragingen en kijken vaak niet zo naar de nesten die ze bouwen en hoe ze die gebruiken en toch is dat ook zeker de moeite waard. Neem nou bijvoorbeeld het nestje van een winterkoning, prachtig in elkaar gezet, wind- en waterdicht, mooi met mos gestoffeerd, ingang opzij en ik snap wel dat een eitje hier in uitgebroed kan worden, veiliger is haast ondenkbaar. En dat nestje wordt soms maar twintig centimeter boven de grond en goed verborgen gebouwd. Maar dan het nestje van de zwartkop, in de dezelfde omgeving waar ook een winterkoning broedt, wel goed verscholen maar niet meer dan een kommetje van grasjes en takjes, niks luxe gestoffeerd, dakje erop of een goed doordachte (zij)ingang. Ook weer grote uitersten maar dan op een mini formaat.

En dan hebben we het hier nog over de vogels die er min of meer zelf werk van maken om hun jongen veilig en warm groot te brengen. Daarnaast heb je de echte luilakken die gebruikte nesten zoeken en daarin broeden of die de voorkeur geven aan nestkasten die wij voor ze ophangen. Daar kom ik een volgende keer nog wel eens uitgebreid op terug.

Dus grofweg hebben we vogels die elke keer als ze een broedsel hebben zelf een nieuw nest bouwen, of een eerder gebouwd en gebruikt nest opnieuw gebruiken. En we hebben een groep vogels die de nesten van anderen gebruiken of de nesthulp in de vorm van nestkasten gebruiken.

En als derde "buiten" categorie hebben we nog een vogel die én geen nest bouwt én daarbij ook geen ei uitbroedt, de KOEKOEK, die alles aan anderen overlaat. Ook een vogel die ik later nog eens in spotlight ga zetten.

Wil je meer weten over eksters. klik dan hier; http://www.vogelbescherming.nl/actueel/nieuwsbrief_/berichten_nieuwsbrief/q/ne_id/1350

meerkoet

Heb ik dat nou alleen of denken meer vogelaars er net zo over, de meerkoet is een saaie vogel. Hij dobbert en duikt wat in het rond maar verder heb je er niets aan. Hij vliegt niet in mooie formaties zoals spreeuwen dat kunnen, ze zingen niet zoals winterkoninkjes, ze hebben geen mooi verenkleed zoals een mannetjes fazant, enzovoorts, enzovoorts. Ze zijn net zo onopvallend en oninteressant als houtduiven. Of doe ik ze nu allebei tekort?

Saaie meerkoet op de Millenniumplas

Deze saaie vogel, toch een vaste waarde in de Oranjepolder die, als je hem wat langer bekijkt een paar interessante gewoontes heeft. Zo bouwt hij een stevig van plantenresten gemaakt drijvend nest en doet hij er echt niet moeilijk over om dat vol in het zicht te doen. Zou hij weten dat hij een onopvallende en oninteressante vogel is? Daar waar veel vogels hun nestjes goed verstoppen, heeft de meerkoet niets te verbergen. Zelfs kraaien en eksters lijken niet geïnteresseerd in de eieren van de meerkoet. Nog zo iets opmerkelijks, de foeilelijke jongen van de meerkoet worden volgens mij ook niet zo intensief bejaagd zoals dat bijvoorbeeld gebeurt met jonge pas uitgekomen eendjes. Die verdwijnen als sneeuw voor de zon als kraaien, snoeken of eksters ze in de gaten krijgen. Maar ja, die zien er ook een stuk smakelijker uit.

Nee, pa en ma meerkoet lossen dat probleempje van een overbevolkt nest zelf wel op, ze verdrinken de zwakste jongen zelf wel en houden de twee sterkste jongen in leven. Elk jong wordt door een van de ouders opgevoed. Het heeft zo wel iets weg van de Chinese een kind politiek. De meerkoeten houden er een twee kind politiek op na. Volgens mij ook meer dan genoeg als je op de grote Millenniumplas de grote groepen meerkoeten ziet rondzwemmen. Het hoeven er voor mij echt niet meer dan de geschatte 180.000 broedparen in Nederland te worden. De afname van de populatie is een kleine 5% per jaar, maar niet in de Oranjepolder volgens mij.

Wil je meer weten van deze "grijze muis" onder de poldervogels, klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/142

Weing ijs brengt weinig sijs?

Het ene jaar zie je in de winter grote groepen sijsjes, en in het andere jaar zijn er in de winter maar een paar "af te vinken" om in een mooie vogelterm te blijven. Ik weet nog dat de winter van 2012/2013 een uitmuntend sijzenjaar was. Het Kromgat was een behoorlijke tijd bevroren en de elzenproppen waren bij de sijzen, vinken en putters zeer geliefd. Ik zag, als ik langzaam en rustig langs het pad langs het Kromgat liep, de vogels op het ijs zitten eten. Werkelijk tientallen sijzen verbleven die winter in de Oranjepolder.



mannetjes sijsje in de Oranjepolder

 De winter van 2014/2015 daarentegen was een zachte winter met weinig ijs en weinig sijs. Zou dat een nieuwe tegeltjeswijsheid kunnen zijn? "weinig ijs, brengt weinig sijs". Klinkt wel goed maar ik ben er niet blij mee. Dit jaar, de winter is nog niet eens begonnen en niets duidt op een aanstaande strenge winter, zag ik de eerste sijsjes al in de Oranjepolder. En wel op dezelfde plekken als, in de goede sijzen jaren, grote groepen zijn waar te nemen. Ik ben benieuwd of we met de komst van deze eerste sijzen een voorbode ontvangen van een strenge winter?

Sijzen behoren dan wel tot de Nederlandse jaarvogels maar dat zijn dan de vogels die in naaldbossen verblijven en niet in polders. Dit zijn dus doortrekkers, overwinteraars uit Scandinavië. Broeden doen ze amper in Nederland, want dat doen ze toch vooral in Scandinavië. Maar wat ze wel in Nederland doen, is tuinen bezoeken, ze houden namelijk van vetbollen. Dus als je ze deze komende winter van die prachtige gele sijzen in je tuin wil zien, hang dan vetbollen op. Je helpt er veel tuinvogels mee en dus ook wintergasten als de sijs.

Wil je meer weten van deze bijzondere wintergast, klik dan op de link;
http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/197

Blauwe kiek

Niet alleen overwinteren de prachtige kleine zwanen in de Gecombineerde Willemspolder maar ook een zeer bijzondere roofvogel is hier al heel wat winters achter elkaar te zien. Ik heb het dan over de blauwe kiekendief. Ja, de zeer zeldzaam geworden blauwe kiekendief die nog maar met een paar broedparen op de Wadden en in Noord Nederland broedt, doet elke winter onze polder aan. Volgens SOVON broeden nog maar 14 paren(in 2014) op de Wadden en Noord Nederland.

Blauwe kiekendief in de Gecombineerde Willemspolder

Ik weet nog goed de eerste keer dat we deze prachtige mannetjes blauwe kiek zagen vliegen, dat was in de winter van 2010. In die tijd gingen we nogal eens op pad om de reeën in de polder te spotten, en dachten we in eerste instantie dat er een meeuw laag over de velden vloog. Maar toen we eens goed door onze verrekijkers keken zagen we vol verbazing dat het een lichtgrijze bijna witte mannetjes kiekendief was. Een moment om nooit meer te vergeten, dat kun je begrijpen. De vlucht van deze prachtige jager is kenmerkend voor kiekendieven. Trage vleugelslag, de vogel hangt als het ware in zijn vleugels, laag boven de velden, soms maar een halve meter boven het grasland vliegend, zoekend naar een geschikte prooi.

Deze vogel gebruikt de hele polder en is niet zo statisch als een buizerd die soms uren lang stil op een paaltje zit te wachten en te kijken. Je moet dus echt op pad en door de polder lopen of fietsen om van hem te kunnen genieten. Hij is nog niet gearriveerd maar ik verwacht hem binnen nu en een paar weken en zal de komende tijd regelmatig over hem berichten.

De blauwe kiekendief is ook één van de doelsoorten van het Actieplan bedreigde vogels van de Vogelbescherming en dat is maar goed ook want ik moet er niet aan denken dat we deze vogel nooit meer in Nederland kunnen zien.

Wil je meer weten over deze, meest zeldzame wintergast in de Gecombineerde Willemspolder, klik dan op de link;  http://www.vogelbescherming.nl/vogels_kijken/vogelgids/zoekresultaat/detailpagina/q/vogel/9