Vroege sijzen?

vrouwtjessijs,15 sep 2023

Afgelopen maandag zag ik de eerste sijzen van het aankomende winterseizoen. Ik vond dat nogal aan de vroege kant maar ik kan mij natuurlijk ook vergissen. Afgelopen winter was dat een heel ander verhaal en heb ik in de boswachterij Dorst maar weinig sijzen gezien. Zou deze vroege aankomst een teken aan de wand zijn? Meestal heeft het aantal overwinteraars te maken met de beschikbaarheid van voedsel in het land waar gebroed wordt. Als er veel voedsel is, kunnen ze wat langer daar blijven en dat zie je dan ook aan het aantal koperwieken, kramsvogels en pestvogels wat in het najaar arriveert. 

Met name pestvogels kunnen in goede bessenjaren helemaal niet naar ons land komen. Afgelopen winter hadden we overigens ook maar weinig koperwieken op bezoek. Dat geeft goed aan hoe het in het Noorden is geweest. En slim natuurlijk van die vogels want waarom een gevaarlijke, energie slurpende tocht ondernemen als je daar prima kan rondkomen van het ter plaatse beschikbare voedsel?

mannetje boomleeuwerik, 25 sep 2023

Dat de groepjes sijzen nu al hier rondvliegen kan dus een goede indicator zijn van het komende seizoen. Mogelijk zien we binnenkort ook de eerste koperwieken en kramsvogels aankomen. De vroege aankomst overlapt hiermee ook het vertrek van onze broed- en zomervogels en zo kon het gebeuren dat ik maandagmorgen foeragerende sijzen zag en tegelijkertijd nog drie zingende boomleeuweriken hoorde.

Een vreemde of liever gezegd, bijzondere combinatie. Alhoewel van beide soorten vogels zoals de boomleeuwerik in de winter hier kan blijven, weliswaar in kleine aantallen en van de sijs kan gezegd worden dat een heel klein deel hier ook broedt. Je kunt ze dus met een beetje geluk allebei het hele jaar hier treffen.

Wil je meer weten van deze twee bijzondere soorten,klik dan op de link van; https://vogelskijken.nl/

De Marker baardmannen.

baardman man, Noorderplaat mei 2023

De afgelopen (voor)jaren zag ik in de Biesbosch altijd wel wat baardmannetjes, Nooit veel, soms een stuk of acht en ooit een keer twaalf vogels maar meestal een stuk of twee tot vier. Je kunt ze in de Biesbosch met name in de oude rietpolders tegenkomen en in het voorjaar zijn ze daar extra actief dus die tijd biedt de beste kansen om ze te zien. Ze broeden bijvoorbeeld in de Noorderplaat en Vijfambachten, polders, die deel uitmaken van het Nationaal Park de Biesbosch en dus niet vrij toegankelijk zijn.

Meestal hoor ik ze daar eerder dan dat ik ze zie en vaak komen ze dan net boven het riet aanvliegen om net zo plotseling weer in het riet te verdwijnen. Tijdens de BMP tellingen zijn dat dan de krenten in de pap.

Marker Wadden

Maar afgelopen weekend was ik in het baardmannen walhalla, de Marker Wadden. Dit nieuwe natuurgebied is zich sinds een paar jaar aan het ontwikkelen en wordt steeds interessanter voor vogels. Baardmanetjes hebben het gebied al veroverd en voelen zich hier helemaal thuis. 

Ik heb nog nooit zoveel baardmannetjes tegelijk gezien en gehoord. Overal om je heen rinkelde het baardmannen belletje en vlogen de bijna oranje gekleurde vogeltjes met hun lange staarten steeds even kort voorbij. Jammer genoeg zorgde de stevige wind ervoor dat ze vrij laag bleven en vrijwel direct in de dichte vegetatie verdwenen. 

baardmannen walhalla

De Marker Wadden zijn naast de Oostvaardersplassen inmiddels misschien wel het baardmannen bolwerk van Nederland geworden en dan zie je pas wat een robuust stuk natuur doet. Rust en ruimte in een aantrekkelijk ingericht gebied kan een paradijsje worden en deze vrij zeldzame vogelsoort een zetje in de rug geven. 

Iets vergelijkbaars heb ik in de Noordwaard in de Biesbosch ook meegemaakt. Sinds de inrichting van dit gebied, waar regelmatig op de juiste tijden gemaaid en afgevoerd wordt, is een kruidenrijk grasland ontstaan waar met de name de veldleeuwerik zich helemaal thuis voelt. In slechts een paar jaar tijd is de veldleeuweriken stand hier uitgegroeid tot ruim 150 broedparen. En dat voor een soort die in Nederland door de intensieve landbouw in een vrije val is geraakt. 

In Noordwest Europa is Nederland de baardmannen hotspot. Hier leven in verhouding veel meer baardmannen dan elders in Europa en dat danken we aan onze uitgestrekte moeras- en rietvelden zoals de Biesbosch en de Marker Wadden. Met de baardmannen gaat het daarom de laatste jaren weer beter en dat danken we aan deze prachtige natuurgebieden die erbij zijn gekomen met zeker op de eerste plaats de Marker Wadden.

Wil je meer weten van deze schitterende baardmees, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/de-baardmannen

Steppekiekendief hier op bezoek.

de Vuchtpolder ´s-morgensvroeg

Hij komt van ver maar dan heb je ook wat. De steppekiekendief leeft hier ver vandaan en het dichtstbijzijnde broedgebied van een enkele steppekiekedief moet je in het Noorden van van ons land zoeken. Verder naar het Noorden van Europa, in Finland, leven ook enkele broedparen steppekienedieven  En dat ze daar broeden is ook nog eens noodgedwongen omdat hun oorspronkelijke broedgebieden sterk onder druk staan. 

Hooilanden en wat ruigere graslanden in bijvoorbeeld Rusland, verdwijnen in een rap tempo en zorgen voor een afname van de vogels met tientallen procenten. En dat is een hele droevige ontwikkeling die helaas, helaas ook voor veel andere vogelsoorten geldt.

steppekiekendief vanmorgen

Neemt niet weg dat de waarneming van een steppekiekendief hier om de hoek voor een juichmomentje zorgde. In de Vuchtpolder bij Teteringen, een prachtig stukje natuur dat door Staatsbosbeheer wordt beheerd, vloog deze week een eerste kalenderjaar steppekiek rond. De harde wind was wel een spelbreker want de vogel bleef daardoor laag en verdween tijdens zijn vliegbewegingen achter de rietkragen en maisvelden. Neemt niet weg dat de vogel op momenten met de kijker prima te volgen was. Prachtig gekleurd, snelle vlucht met soepele bewegingen maakten hem tot een ware luchtacrobaat.

Deze steppekiek is nog jong en vliegt in het eerste kalenderjaar kleed rond. Hij of zij(het is nog niet te zien of het om een vrouw of man gaat) houdt hier een kleine rustpauze want de lange tocht waar hij aan begonnen is, voert de kiek naar Afrika en zelfs verder. Knappe prestatie voor een jonge vogel die nu aan een volledig onbekende route en reis is begonnen.

Dat we deze vogel hier zien, is zeldzaam. Het is elk jaar weer een bijzondere waarneming en een ontmoeting is vaak een toevalstreffer, heel anders dan de vogeltrek van de stellopers of bijvoorbeeld houtduiven.

Wil je meer weten van deze bijzondere trekvogel, klik dan op de link:

https://www.vogelbescherming.nl/actueel/bericht/welkom-steppekiekendief

Paapjes en tapuiten.

paapje op een uitkijkpost

Zowel paapjes als tapuiten zijn massaal op doortrek. Ze trekken samen op want ik zie ze vaak in elkaars gezelschap. Afgelopen weekend tijdens de watervogeltelling in de Noordwaard van de Biesbosch zag ik ze op verschillende plekken samen. Niet in grote aantallen want zo verloopt de trek ook weer niet maar steeds twee of drie vogels samen. 

Slechts een klein deel van bijvoorbeeld de tapuiten kun je aan de grond zien want de bulk van deze vogelsoort trekt 's-nachts over ons land. Het gaat dan trouwens over hele andere cijfers. Het gaat bij tapuiten om enkele tienduizenden vogels terwijl het bij paapjes om enkele duizenden tot maximaal tienduizend vogels gaat. 

tapuit op een uitkijkpost

Paapjes hebben het best lastig en de aantallen nemen nog steeds af en het is bijna niet voor te stellen maar het paapje was in de zeventiger jaren nog een Brabantse broedvogel maar is vrij kort daarna hier verdwenen. Helaas geen jaarvogel maar een doortrekker, dus vooral in het voorjaar en najaar is het goed opletten geblazen. 

Afgelopen weekend zag ik de beide vogelsoorten hetzelfde gedrag vertonen. Vanaf een uitkijkpost, een weipaaltje, stronk of zandhoopje zag ik de vogels foerageervluchten uitvoeren. Korte vluchten om een insect te vangen en vrijwel direct daarna keerden ze terug naar de uitkijkpost om waaks de omgeving in de gaten te houden. 

vrouwtje tapuit

Het is belangrijk dat ze veel eten en flink opvetten want je gelooft het bijna niet maar ze vliegen straks in een keer over de Sahara naar het Zuiden. Dat is een enorme inspanning en prestatie. En dat doen ze dus twee keer per jaar want in het voorjaar komen ze ook weer terug.

Als je beide vogels zo op een paaltje ziet zitten is een vergissing zo gemaakt en worden ze door elkaar gehaald. Minder ervaren vogelaars die niet al te kritisch zijn, en dat zijn er nogal wat, maken die vergissing makkelijk. Bij volwassen vogels is het verschil goed te zien maar bij juveniele vogels is dat een ander verhaal. Het gaat dan om details en die moet je dan wel paraat hebben.

Wil je meer weten van deze mooie zangvogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/tapuit

Boertjes bijna op trek.

boertjes verzamelen zich

Nadat eerst de gierzwaluwen en daarna de oeverzwaluwen en een groot deel van de huiszwaluwen vertrokken zijn, maken ook de boerenzwaluwen aanstalten om te vertrekken. Tenminste de grootste groep gaat binnenkort vertrekken en een klein deel blijft wat langer hangen. Er is zelfs sprake van een klein aantal overwinterende boerenzwaluwen. Al heel voorzichtig proberen enkele eigenwijze boertjes de winter hier te blijven. En geef ze eens ongelijk? De winters van hier worden steeds minder koud en in de winter blijven altijd wel wat insecten rondvliegen en dan kun je gok best wel eens een keer wagen. 

Je neemt hier weliswaar een risico om te blijven maar hoe groot is het risico wel niet van een lange gevaarlijke tocht naar Afrika en in het voorjaar moet je ook weer helemaal terugvliegen. 

topfit en klaar voor de tocht

Dus als je gokje een beetje goed uitpakt heb je wel heel veel gewonnen. Jaren geleden, tijdens de slaapplaats telling van de ganzen en zwanen in november zagen we een keer vier boerenzwaluwen bij het gemaal van Het Gat van den Ham in Lage Zwaluwe. Dit waren dus de eerste pioniers die een poging waagden. Ik ben daar de jaren erna nog wel eens gaan kijken maar heb in die tijd van het jaar geen boertjes meer gezien.

Maar ik heb er alle vertrouwen in dat het ze een keer gaat lukken en dan hebben we er weer een nieuwe jaarvogel bij. Dat zijn vogels die een heel jaar hier verblijven en niet wegtrekken. Dat is niets nieuws want er zijn in de loop van de jaren maar genoeg vogels in de winter gebleven. De tjiftjaf is zo´n vogel, het zijn maar enkele vogels die hier blijven, maar toch.

De boerenzwaluwen die aanstalten maken om te vertrekken, slapen samen in de brede rietkragen van de Biesbosch en als je een beetje op tijd daar bent kun je ze wakker zien worden. Een mooi gezicht met opkomende zon in de rug dwarrelen ze nog een beetje van tak naar tak. 

Een flinke groep van makkelijk een paar honderd vogels zal die dag uitvliegen over de Noordwaard waar het momenteel krioelt van de muggen. Flink opvetten en dan met z´n allen op pad. Dit is een prachtig moment van het jaar. De najaarstrek komt op gang!

Wil je meer weten van deze kleine luchtacrobaat, klik dan op de link.

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/boerenzwaluw

Uitgeslapen koereigers.

de nieuwe slaapplaats

Bijna twee maanden geleden, streken 59 koereigers neer op hun nieuwe slaapplaats in de Nieuwe Dordtse Biesbosch en het leek erop dat ze daar zouden blijven totdat ze over niet al te lange tijd naar het Zuiden zouden gaan. Maar na een wilde nacht met veel herrie schoppende jongelui met zwaar vuurwerk, is de groep koereigers noodgedwongen uit de Dordtse Biesbosch vertrokken naar Brabant. Dit gebeurde afgelopen week en sindsdien zitten ze hier een stuk rustiger op hun nieuwe stek.

De groep is inmiddels gegroeid tot het indrukwekkende aantal van meer dan 70 exemplaren en dat zijn dan volgens mij alle koereigers die deze zomer in Nederland verbleven. Voor zover ik weet, is dit voorjaar een jonge koereiger geboren en die zag ik in de Noordwaard op 28 augustus. 

"Nederlandse" juveniele koereiger

De slaapplaats van de grote groep koereigers is groot en behelst zeker 50 dode bomen die in het ondiepe water van de polder Jantjesplaat staan. Je kunt aan de formatie van de bomen zien dat het daar jaren geleden heel anders uitzag. De bomen staan in een soort "U" en vroeger stond daarbinnen een schuur van Staatsbosbeheer. Sinds 2015/2016 is dit gebied onder water gezet en zijn de bomen doodgegaan. Het is nu nog een kwestie van tijd totdat alles weggerot en omgevallen is. 

net wakker 

Maar zover is het gelukkig nog niet en hebben de koereigers van Nederland deze prachtige plek uitgekozen en zijn ze daar prima te bewonderen. 

Dat we dit jaar zoveel koereigers zien, is eigenlijk niet iets om te juichen want deze vogels zijn min of meer gedwongen naar hier gekomen omdat hun oorspronkelijke broedgebieden in Zuid Frankrijk, Spanje en Portugal verdroogd waren. De extreme hitte aldaar zorgde ervoor dat ondiepe meertjes en stroompjes droog kwamen te staan en maar weinig voedsel beschikbaar was. 

Dat probleem zorgde er indirect ook voor dat deze koereigers niet tot broeden zijn gekomen. Een bijkomend niet te verwaarlozen neveneffect. Zeker op de lange termijn kan dat negatieve gevolgen hebben voor de hele populatie.

een echte koereiger

Vogels en dus ook koereigers kunnen zich wel aanpassen aan veranderende omstandigheden maar ik weet niet of ze dat ook snel genoeg kunnen. Als je kijkt dat dit jaar maar een jonge koereiger is geboren terwijl een aardig aantal koereigers alweer enkele jaren hier het voorjaar en zomer doorbrengt. Deze "overgangs" periode, als ik dat zo mag noemen, gaat de koereiger populatie nog heel wat kosten.

Wil je meer weten van de deze kleine reiger, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/koereiger

Zwarte ooi gezien!

zwarte ooievaar 9 aug 2012

Afgelopen weekend vloog laag over de snelweg bij Woensdrecht een zwarte ooievaar over. Dat was weer een hele tijd geleden dat ik die had gezien. Ik denk dat dit seizoen meer zwarte ooievaars over Nederland overtrekken dan anders. Het aantal meldingen van gespotte zwarte ooievaars is dit jaar groot. Elke dag weer flinke aantallen, zelfs vanuit de Biesbosch komen berichten van overvliegende vogels.

Deze schuwe ooievaar moet je normaal gesproken meer oostwaarts zoeken. Ik weet dat in de Grote Peel elk jaar in de zomer enkele zwarte ooien verblijven en dat is ook een betere biotoop dat de kale kleigronden in onze omgeving. Een tijdje geleden zag ik een bruine ooievaar en die bracht mij heel even aan het twijfelen. Ik dacht heel even dat het een zwarte ooievaar betrof die zich verdekt opgesteld had tussen dik honderdvijftig `gewone` ooievaars.

zwarte ooievaar 2 sept
foto Roland Koper

De zwarte ooievaar van afgelopen week was in die omgeving al meer gezien en ook gefotografeerd. Waarschijnlijk was dit ook een jonge vogel die op trek was en dan moet je niet denken dat honderden of duizenden vogels over ons land Zuidwaarts vliegen. Het aantal doortrekkers beperkt zich tot een kleine honderd vogels dus ol je het niet van een gelukstreffer af laten hangen dan moet je naar het Oosten gaan en dan is de beste plek de Grote Peel bij Asten een prima plek. Daar zag ik in 2011 mijn eerste zwarte ooievaar.

Daar overzomeren soms ook jonge zwarte ooievaars maar tot broeden komen ze niet. Dat is toch wel bijzonder want de plek beantwoord exact aan de biotoop eisen van een zwarte ooievaar. Ze leven in uitgestrekt natuurgebieden met bomen en meertjes of vennen en die vind je hier in Oost brabant.

Wil je meer weten van deze zwarte doortrekker, klik dan op de link,

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zwarte-ooievaar

Hé, eikel.

op zoek naar eikels

Zo aan het eind van de zomer verdwijnen de grote groepen roeken hier uit de polder. De 160 nesten van de roekenkolonie hier aan de rand van de polder is inmiddels alweer een tijdje verlaten en de roeken zijn met hun jongen gaan zwermen naar andere voedselrijke gebieden. Soms hoor ik nog wat krassende roeken overvliegen maar dat zijn er niet veel meer. 

Tegen de avondschemering komen ze hier nog wel samen met kauwen en kraaien. Bij elkaar vormen ze een zwerm van makkelijk duizend vogels die na wat gezamenlijke vluchten over de velden richting de Willemspolder vliegen om daar te gaan slapen. Altijd weer een spectaculair en vooral ook luidruchtig moment.

eikel om open te hakken

Roeken staan er om bekend dat ze vooral insecten zoals engerlingen en emelten eten en daar zouden de boeren blij mee moeten zijn. Ware het niet dat daarnaast het zaaigoed van de boer op het menu staat en daar worden de boeren niet blij van en proberen ze de vogels te verjagen. Dat gebeurt ook hier in de polder en regelmatig bungelt een dode roek of kraai een een touwtje of klinkt de knal van een gaskanon. Niet dat het helpt om ze zo te verjagen, want na een paar dagen zijn ze daar ook aan gewend en keren ze weer terug in de velden om onverstoorbaar insecten en zaden uit de  grond te peuteren.

foeragerende roeken in de polder

Vanmorgen zag ik dat de roeken nog een aanvulling op dat menu hadden gevonden en dat had ik ze nog nooit eerde zien doen, ze plukten namelijk de kleine eikels van de Amerikaanse eiken die aan de rand van de wijk staan. Ze hakken de eikels open om de nog jonge zachte zaadhelften op te peuzelen. Ik ben nu benieuwd of dit normaal gedrag is en dat de eikels altijd al op het menu hebben gestaan of dat het een nieuwe voedselbron is geworden omdat de insecten spectaculair in aantal afgenomen zijn? Dat zou dan wel een hele snelle menu aanpassing zijn op de gigantische insecten afname van de afgelopen jaren. 

Wil je meer weten van deze knapste kraaiachtige, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/roek