Purpertrek komt op gang.

op weg naar het Zuiden?

Deze laatste week van augustus, heeft ook dit jaar weer het startsein voor vertrekkende purperreigers geklonken. De afgelopen jaren was het iedere keer weer raak in de laatste augustusweek. De purperreigers van Nederland nemen afscheid van ons en vliegen in grote groepen naar het Zuiden. Vorig jaar op 27 augustus vlogen ongeveer 240 "purren" over de Biesbosch* en op 23 augustus 2021 waren dat 238 stuks. In 2020 waren dat zelfs 317 exemplaren. Altijd 's-avonds een uurtje voordat de schemer invalt. Ongeveer een kwart van de Nederlandse vogels trekt over de Biesbosch weg naar West-Afrika. Deze week zijn al 171 purpers over de Biesbosch gevlogen en dat worden er zeker nog wat meer.

Dat vertrekken van die purren is toch iets mysterieus en dan zou ik graag willen weten hoe dat mechanisme werkt. Want hoe weten de purpers nu wanneer ze moeten vertrekken. Nu weet ik eigenlijk wel zeker dat ze de ideale weersomstandigheden om een lange afstand vlotjes af te leggen, goed in kunnen schatten. Windrichting, temperatuur, luchtdruk, bewolking, neerslagverwachting etc. etc spelen absoluut een rol, Wat dat betreft doen ze niet onder voor een geoefende meteoroloog. 

opvetten in de Noordwaard(Biesbosch)

Naast de weersomstandigheden moet nog iets getriggerd worden om zo massaal te vertrekken. Want onderlinge communicatie bestaat niet. De purpers in de Zouwe Boezem of Nieuwkoopse Plassen hebben geen contact met de purpers uit de Wieden/Weerribben en toch vliegen de vogels uit alle natuurgebieden in Nederland vrijwel tegelijkertijd Zuidwaarts. En zo zit de hele vogeltrek als geheel wel in elkaar. "Iets" zorgt ervoor dat veel vogels ineens vertrekken. Dat zie je zowel in het najaar als in het voorjaar gebeuren. Genen, bioritme, daglengte, temperatuur, beschikbaarheid van voedsel etc. etc. De lijst is haast eindeloos en de optelsom is de sleutel.

Ik zou wel eens willen weten hoe dat zogenaamde "startschot" klinkt? En als ze dan eenmaal het luchtruim hebben gekozen dan zijn ze verder afhankelijk van de weergoden. De windrichting en windkracht helpen dan, nadat het startschot geklonken heeft, absoluut als je weet dat een purperreiger een vliegsnelheid van ongeveer 39 km/h kan halen. Tel daar dan de windkracht en richting bij op dan zou dat nog eens wat extra km/h opleveren. Bij een staartwind, kracht 4 levert dat misschien nog een voorwaartse snelheid van een kilometertje of 25 op waardoor de purper met zo'n 65 km/h naar zijn zomerverblijf vliegt. Tel dan maar eens uit hoeveel vlieguren uren nodig zijn om op bestemming te komen. Fascinerend om daar eens even bij stil te staan. 

* Hier heb ik het over de Biesbosch als geheel en niet alleen de telpost. Die laat andere aantallen zien.

Wil je meer weten van deze bijzondere wegtrekker, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/purperreiger

Onverschrokken zwarte specht.

sperwer in de aanslag

In de Boswachterij Dorst staan de roofvogels aan de top van de voedselpiramide. Daarnaast moeten ze nog een paar vossen, marters en dassen naast zich aan de top dulden. Maar over het algemeen zijn de roofvogels in de meerderheid en hebben de kleine zoogdieren en vogels wel wat van ze te vrezen. Ik zie regelmatig hoopjes veren liggen en dan kijk ik altijd even of ze afgebeten of uitgetrokken zijn. Een vos bijt de veren namelijk af en een roofvogel trekt ze eruit.

Maar vanmorgen werd ik even op het verkeerde been gezet, een zwarte specht had het aan de stok met twee sperwers. Dan denk je gelijk dat de twee sperwers de zwarte specht te pakken wilden nemen maar niets is minder waar. De zwarte specht die ook nog eens een slag groter is dan een sperwer, was ze makkelijk de baas. De sperwers deden uitval na uitval maar de specht verblikte of verbloosde niet eens en ging gewoon door met voedsel zoeken in de schors van een dode boom.

scherpe zwarte specht

Het was duidelijk dat de zwarte specht op een verkeerde plek was aangeland. Dat de zwarte specht was gaan zitten kon ik trouwens ook goed horen want de zitroep van een zwarte specht klinkt hard door het bos. Een langgerekt piiuuuuwww geeft aan dat de zwarte specht tegen een boom aanzit. Tijdens de vlucht maakt hij het kenmerkende kru-kru-kru-kru geluid. Heel makkelijk om dat te onthouden en je weet dan precies wat hij aan het doen is en kun je hem, als de zitroep klinkt, ook vrij gemakkelijk vinden.

De reden voor deze schermutseling was mij niet helemaal duidelijk want het zijn niet echt elkaars voedselconcurrenten. Ik kan eigenlijk maar een reden bedenken en dat is dat in de buurt van deze boom jonge sperwertjes zitten en dat deze sperwer ouders het gebied veilig willen houden voor de jongen en dan moet een zwarte specht maken dat hij wegkomt. 

volgegeten sperwer 

Een zwarte specht is een echte mierenliefhebber en geen bedreiging voor sperwers maar volgens mij is zijn aanwezigheid in een broedterritorium al bedreigend genoeg om alle alarmbellen af te laten gaan. De sperwers maakten, flink alarmerend, duikvlucht na duikvlucht maar de zwarte specht peuterde onverstoorbaar verder. Prachtig om te zien dat hij zich van al dat geweld helemaal niets aantrok, een echte baas.

Dus helemaal aan de top van de voedselpiramide hangt deze zwarte miereneter onverschrokken rond en gaat daar zijn eigen gang alsof hem daar helemaal niets kan gebeuren.

Wil je meer weten van deze grootste houthakker van het bos, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zwarte-specht

Groot, groter, grootst.

volwassen Royal albatros

Een paar weken geleden schreef ik al een keer over de vakantiefoto's van de pinguïns in Nieuw Zeeland. En een van de andere vogels die we daar in onze vakantie zagen, was de albatros. Ook een vogel van het Zuidelijk halfrond en een van de grootste vogels ter wereld. Toch leuk om via dit blog weer even terug in de tijd te gaan en weer even stil te staan bij deze bijzondere ontmoeting.

We zagen de Northern Royal Albatros in een broedkolonie op het schiereiland Otago Peninsula in de buurt van Dunedin op het Zuidereiland van Nieuw Zeeland. Deze albatros is een van de grootste zeevogels ter wereld en deze vogel brengt 85% van zijn leven door op zee. Hij is zo groot, dat zelfs de zeearend met een spanwijdte van 2.40 meter een kleine jongen is. De Royal Albatros heeft een spanwijdte van meer dan 3 meter.

eindeloos zweven

Die andere 15%  van zijn leven is vooral broedtijd. En die broedtijd komt er weer aan want als wij hier naar het najaar gaan, gaat nieuw Zeeland naar het voorjaar, De eerste albatrossen worden dan in januari geboren. De productiviteit van albatrossen is laag en met alle invloeden van klimaatverandering tot plastic soup, overbevissing en vervuiling van de oceaan is deze reus jammer genoeg zeer kwetsbaar geworden.

in de broedkolonie

De albatrossen broeden op een klif op de grond. Het nest stelt niet veel voor en is niet meer dan een kleine bosje strootjes in een kuiltje in het gras. We konden achter glas naar de kolonie kijken zodat de vogels niet verstoord zouden worden. De plek waar we ze zagen maakt deel uit van een onderzoekscentrum en observatorium. De albatrossen worden hier bestudeert, geringd en gezenderd. Je kunt ze ook nu via een livestream volgen maar je moet er wel rekening mee houden dat het daar een andere tijdzone is en het wel eens donker kan zijn als hier het zonnetje schijnt. De link staat hieronder.

Dat de albatrossen op een klif broeden is pure noodzaak want ze hebben wel wat lift nodig als ze op willen stijgen en dat lukt het beste vanaf een hooggelegen plek. Een meterslange aanloop zorgt er dan voor dat de vogel los van de grond kan komen. Snel opvliegen als een eend is er niet bij. Maar als ze dan eenmaal in de lucht hangen is dat spectaculair en lijken ze zo licht als een veertje. Moeiteloos zweven ze dan eindeloos door de lucht, soms wel weken tot meer dan een maand aaneen. 

Wil je meekijken in de albatrossen kolonie, klik dan op de link;

https://youtu.be/HqLu2QuyPPE

Er wordt weer getjiftjaft.

tjiftjaf

Je kunt merken dat de ruiperiode ook weer op zijn eind loopt. De meeste zangvogels zijn na de broedperiode van afgelopen voorjaar, overgegaan naar de ruiperiode want de veertjes moeten na deze intensieve periode vervangen worden door nieuwe sterke veren zodat de vogeltrek zo soepel mogelijk verloopt. Je kunt je als vogel niet permitteren om met een gehavend verenkleed duizenden kilometers te vliegen. Ten eerste vliegt dat niet soepel en dat is gevaarlijk en ten tweede kost dat veel teveel energie om de "overkant" levend en wel te halen. 

Er gaan tijdens de vogeltrek sowieso heel veel vogels sneuvelen want er liggen zoveel gevaren op hun weg dat van al dat werk tijdens het broedseizoen niet heel veel overblijft. Het aantal vogels blijft met wat geluk gelijk en bij sommige soorten worden het er iets meer en bij veel soorten worden het jaar na jaar minder.

tjiftjaf 21 aug 2023 in Dorst

Een soort die het redelijk goed doet is de tjiftjaf. Met name de tjiftjaf is zo'n vogeltje dat zich u weer enthousiast laat horen. Ongeveer vier tot zes weken zijn ze stil geweest maar nu zingen ze weer. Ook de fitis zong deze week weer voorzichtig maar die gaat nu al langzaamaan vertrekken en zijn dat geluid weer kwijt tot april volgend jaar. De tjiftjaf blijft wat langer en er zijn zelfs al enkele tjiftjafs die de hele winter hier blijven. 

Als de winters niet al te streng zijn, overleven ze en worden het op termijn zogenaamde standvogels. Dat zijn vogels die een heel jaar hier aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld de grote bonte specht, een winterkoning.of zelfs de cetti's zanger. Ja, zelfs die blijft het hele jaar hier.

Wil je meer weten van dit kleine zangertje met het simpele liedje, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/tjiftjaf

Wintergast in de zomer?

sneeuwgans, 5 februari 2012

Hartje zomer en dan zit er ineens een sneeuwgans in de Biesbosch. In de Noordwaard zag ik deze bijzondere vogel in een grote groep grauwe ganzen zitten. Het was trouwens alweer 11 jaar geleden dat ik een sneeuwgans in de Biesbosch zag. De sneeuwgans die in de winter van 2012 in de Biesbosch zat, bleef ongeveer een half jaar en werd uiteindelijk bij de weg naar de veerpont doodgereden. 

De sneeuwgans die deze week in de Noordwaard zit, is ongeringd en waarschijnlijk een wilde vogel. Heel interessant voor vogelliefhebbers want die willen eigenlijk alleen maar wilde vogels spotten. In de Noordwaard zitten ook nog witkopeenden en een manengans maar dat zijn zogenaamde excapes. Vogels ontsnapt uit gevangenschap en die tellen niet echt mee.

sneeuwgans in de Noordwaard

Deze sneeuwgans komt oorspronkelijk uit Alaska en Canada en is daar net zo talrijk als de grauwe ganzen hier. In de winter zijn hier altijd wel een aantal sneeuwganzen te vinden. Meestal in het Noorden van ons land, Friesland is wel de beste plek om er een te zien. Dat deze sneeuwgans hier in de zomer zit, is op zijn zachtst gezegd, verdacht te noemen. Eigenlijk kan dat niet en mogelijk is dit een ongeringde collectievogel net als de witkopeenden waarvan de eigenaar zich niet bekend wil maken want exotische vogels kweken en ze niet ringen is gewoon strafbaar.

Deze sneeuwgans gedraagt zich exact hetzelfde als de ganzen in de grote groep wilde grauwe ganzen en is net zo alert en waakzaam. Hij vertoont in het geheel niet het gedrag van een volière vogel want dan zou de vogel wat makkelijker te benaderen zijn. Ik hoop dat het een echte wilde gans uit Noord Amerika is want dat blijft toch wel mooiste voor een vogelaar.

Wil je meer weten van deze bijzondere dwaalgast, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/sneeuwgans

Pinguïns op vakantie.

dwergpinguïn 's-avonds laat

Vakantiefoto's kijken is en blijft een superleuke bezigheid. Zeker als je dan in die oude fotoboeken foto's tegenkomt van bijzondere vogels uit hele verre oorden. In het fotoboek waar ik dit weekend in zat te bladeren, kwam ik foto's tegen van pinguïns. Wat zijn dat toch komische beestjes.

Op het strand van Dunedin in Nieuw Zeeland(de plaats waar de afgelopen weken het Nederlands vrouwen voetbalteam successen vierden), zagen we, 's-avonds als het donker begon te worden, de dwergpinguïns het strand opwaggelen. We stonden daar dan doodstil langs een uitgesleten paadje in de duinen te wachten totdat ze langs gelopen waren. 

Een prachtige ervaring was dat. We waren doodstil en met het geluid van de branding op de achtergrond hoorden we enkel het geritsel van de voorbij wandelende dwerg pinguïns. Enkele tientallen pinguïns kwamen na een hele dag vissen in de oceaan het strand op. Hun dag-nacht ritme is precies andersom. Ze leven in de nacht en maken dan ook veel geluid. Best wel vreemd als je weet dat ze overdag op zee zijn om te vissen, wanneer slapen ze dan?

jonge geeloog pinguïn
op het strand

Ze trokken zich niets van ons aan en liepen op centimeters van onze voeten voorbij. Als je het leuk had gevonden, kon je ze zelfs tussen je benen door laten lopen. Zij vonden het allemaal best zolang je maar geen plotselinge bewegingen maakte. De pinguïns sliepen in de dichte bossen die achter de eerste duinenrij stonden en daar hadden ze ook hun eieren en/of jongen in de nesten liggen. De dwergpinguïn, de naam zegt het al, is piepklein en is met zijn 30-40 cm de kleinste pinguïn van de 18 soorten pinguïns wereldwijd.

Het schiereiland bij Dunedin(Otega peninsula) was vlakbij en daar kwamen we later die vakantie ook nog geeloog(Hoiho) pinguïns tegen. Er stond zelfs een jonge geeloog op het strand en we konden het beestje goed bekijken en dat deed deze jonge vogel ook bij ons. Hij bekeek ons van boven tot onder en was in het geheel niet onder de indruk van ons bezoek. 

Dit is toch een heel andere pinguïn dan de dwerg. Deze vogel is bijna 70 cm groot en ziet er ook wat logger uit en komt alleen op het Zuider eiland van Nieuw Zeeland voor. En deze soort is ook veel zeldzamer en de aantallen vind ik wel erg laag. Met amper 2.000 broedparen kan het zomaar verkeerd aflopen. Denk maar eens wat de vogelgriep kan aanrichten. De dwergpinguïn kan wel tegen een beetje tegenslag want met meer dan 1.000.000 exemplaren kan de soort wel tegen een stootje. Het was in ieder geval weer eens leuk om die vakantiefoto's terug te zien.

Veerkrachtige grote stern?

kolonie grote sternen(9 apr 2016 Westkapelle)

De grote stern was voor mij altijd een vaste verschijning aan de kust. Liep ik de voorgaande jaren rond deze tijd langs het strand dan hoorde ik ze vrijwel altijd wel en zag ik ze ook plotseling de zee induiken om een visje te pakken. Vooral in de buurt bij Ouddorp en Oostkaplle kon je ze niet missen al had je het graag. Maar dat is dit jaar helemaal toch anders geworden.

Begin dit jaar sloeg de vogelgriep ook onder de grote sternen genadeloos toe. Twee grote kolonies grote sternen sneuvelden vrijwel helemaal. Duizenden dode grote sternen werden van de stranden geraapt en het was maar de vraag of dit jaar nog jonge grote sternen geboren zouden worden.

slechts 1 grote stern tussen visdieven(aug 2023)

Veel kuikens stierven en dan te bedenken dat een koppel grote sternen maar een jong in de twee jaar grootbrengt. Dat betekent dus ook dat de ouders van die gestorven jongen, volgend jaar geen ei leggen en de populatie nog zeker een jaar extra onder druk staat. Van deze prachtige vogel was dit jaar dus jammer genoeg weinig goed nieuws te verwachten. Behalve grote sternen, sneuvelden trouwens ook enorme aantallen kokmeeuwen, zwartkopmeeuwen, grote jagers en jan van genten.

Afgelopen week stond daarom de grote stern op het wensenlijstje van onze vogeldag. In een normaal vogeljaar zou deze grote stern niet hoog op dat lijstje staan, want je zag ze toen overal wel maar dat is dit jaar dus een ander geval.

jonge grote stern(31 aug 2021)

Maar wat ik nu niet verwacht had, was dat een hele dag langs de kust struinen, zeggen en schrijven slechts een grote stern op zou leveren. Een grote stern tussen enkele duizenden visdieven, meer was het niet. Gelukkig zijn de visdieven (nog)niet besmet geraakt.

Het zien van die ene stern bracht aan de ene kant vreugde want onze missie was dat betreft geslaagd maar aan de andere kant overstemde toch de teleurstelling dat de soort dit voorjaar zo'n enorm harde klap had gekregen. Ik twijfel oprecht of de populatie sterk en veerkrachtig genoeg is om te herstellen. Het zou mij verbazen als volgend jaar weer volop grote sternen te zien zouden zijn. Laten we dan maar hopen op de "veerkracht" van deze sierlijke zeevogel op de wat langere termijn.

Wil je meer weten van deze sierlijke vliegende visser, klik dan op de link;
https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/grote-stern

Holbewoner gezien.

tapuit vrouwtje, 4 aug 2023

Een tijdje geleden hoorde ik al dat het met de tapuiten weer wat beter gaat. Met de vogel ging het al een tijdje bergafwaarts en daar is nu door een aantal bijzondere maatregelen een kleine verbetering in gekomen. Zo zijn in de duinen zelfs extra konijnen uitgezet zodat er weer voldoende (verlaten) konijnenholen beschikbaar zijn voor de broedende tapuiten.

De tapuit is net als de bergeend een holenbroeder met een voorkeur voor konijnenholen. Doordat het slecht ging met de konijnen waren er te weinig konijnenholen beschikbaar en kwamen zo de tapuiten ook in het gedrang. Te weinig nestgelegenheid zorgt dus automatisch voor te weinig nageslacht.

22 aug 2022 Huis ter Heide

Hier in onze omgeving zie ik de tapuiten alleen in het voorjaar als ze uit Afrika terugkeren om hier te broeden en ik zie hier ook in het najaar als ze weer vertrekken naar de overwinteringsgebieden. Als ik ze daarbuiten wil zien moet ik naar de kust. 

Bij Oostkapelle vind je wel een wat tapuiten in het duingebied. De plek waar je ze ook tegen hoort te komen. Afgelopen week kwam ik een tapuit bij Kerkwerve tegen. Niet echt in het broedgebied en daarom viel zij, het was namelijk een vrouwtje, zo op. Was haar legsel al uitgevlogen en volledig zelfstandig of was het legsel mislukt en wat ook nog zou kunnen, ze heeft misschien geen mannetje aan de haak kunnen slaan. 

mannetje tapuit

Wie weet wat de reden was waarom deze vogel zover landinwaarts zat? Of zou deze vogel al een hele vroege trekker zijn en nu al richting haar winterverblijf gaan? In ieder geval een hele mooie soort om zo tegenaan te lopen. 

De "vroegste" tapuit in het najaar heb ik vorig jaar eind augustus gezien. Ook een vrouwtje wat al op weg was naar het Zuiden. De tapuit van afgelopen week was dus mijn vroegste "najaars"tapuit buiten de kustregio.

Wil je meer weten van deze holbewoner, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/tapuit

Kleine pionier.

kleine plevier(30 mrt 2020 Dorst)

Zodra ergens in het buitengebied een flink stuk onderhanden wordt genomen trekt dat pioniers aan. Dat zijn allerlei soorten dieren en zeker ook vogels. Met name de kleine plevier is een echte pionier. Ik weet nog goed toen de Noordwaard in 2013, ook alweer tien jaar geleden, op de schop ging, in het eerst voorjaar direct kleine plevieren in het gebied zaten. Ze blijven het eerste jaar en soms ook nog het tweede jaar en dan zijn ze foetsie. Ze houden van kale zanderige oevertjes en die zijn vaak na een of twee jaar begroeid. Het jaar daarna verschijnen ze elders in nieuw te ontwikkelen gebieden waar het weer een kale boel is.

Ze zijn dus zeker niet zo honkvast als sommige andere vogels zoals bijvoorbeeld gierzwaluwen en visarenden. Dit voorjaar werd de Eijerwaard in de Noordwaard onder water gezet met als doel het gebied op termijn geschikt te maken voor hele specifieke vogelsoorten zoals het porseleinhoen.

juv kleine plevier(22 apr 2021 Biesbosch)

Een hele mooie bijkomstigheid is dat in dit gebied al vrij snel de eerste pioniers opdoken waaronder de kleine plevier en de steltkluut. De geoorde fuut die ook graag in dit soort nieuwe voedselrijke gebieden leeft, was eigenlijk alweer vrij snel verdwenen. 

Ik ken slechts een plek hier inde buurt waar de kleine plevier een jaarlijks terugkerende verschijning is en dat is de Boswachterij Dorst. Dat klinkt gek maar de oevers van de oude leemputten en het oude zwembad blijven kaal en ook de begroeiing eromheen is laag en lijkt meer op kruidenrijk grasland. Ideaal voor deze kleine pionier.

Dorst 3 apr 2019

De kleine plevier is heel goed te verwarren met de bontbekplevier alleen is deze zoals de naam al doet vermoeden kleiner. Maar het makkelijkst is de soort te herkennen aan de knalgele oogring. De bontbek heeft die gele oogring niet en is iets forser, staat minder hoog op zijn pootjes en is wat compacter.

Ik weet zeker dat sommige vogelaars hier de fout mee ingaan. Vaak komt dat ook door de grote afstand waarop de vogel wordt waargenomen. Het is dus opletten geblazen.

Wil je meer weten van deze kleine oevverbewoner, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kleine-plevier