Witgatjes zijn bosbewoners?

witgat, 7 apr 2024
(green sandpiper, tringa orhropus)

De boswachterij Dorst is wel de laatste plaats waar je steltlopers zou gaan zoeken. Toch zie ik hier de laatste tijd vrij regelmatig een mooi steltlopertje, namelijk het witgatje. Een witgat is een steltloper die met name in het binnenland te vinden is en veel minder aan de kust. Ze broeden in bomen en gebruiken oude nesten van zang-vogels en houtduiven. Als je dat zo leest is het best wel vreemd gedrag voor een steltloper. 

Ze broeden overigens niet in ons land en zijn alleen wintergasten. Steltlopers zie je toch voornamelijk op de grond broeden in het buiten-gebied of aan de kust. Je denkt dat toch helemaal niet aan het bos en broedend in bomen? 

witgatje in Dorst, 22 dec 2025

Toch is dit het normale gedrag van een witgat. Ik probeer mij dan ook voor te stellen hoe dat dan gaat. Zoals alle steltlopers zijn ook witgatjes nestvlieders en dat zou dus betekenen dat witgatjes ook direct na het uitkomen uit het ei het nest verlaten. 

Ze zijn net zoals alle steltlopers met z'n vieren en komen vrijwel gelijktijdig uit het ei. De vier jonge witgatjes zouden dus direct daarna uit het nest naar beneden moeten springen en eenmaal op de grond direct naar voedsel moeten gaan zoeken. Heel bijzonder als dat ook zo met witgatjes gaat.

overvliegend witgatje
Boswachterij Dorst, 8 sep 2025

De witgatjes van Dorst zijn dus helemaal op hun plek als je naar de omstandigheden kijkt. Een rustig en gevarieerd bosgebied met voldoende plasjes met zoet water en slikoevertjes. Hier zitten gegarandeerd volop wormpjes en insecten in en daarmee komen de witgatjes hier de winter wel door. In de Biesbosch zie ik de witgatjes wat vaker en daar zitten ook meer witgatjes en ook daar klopt het biotoop. Veel water en slikrandjes, volop voedsel maar het is wel een getijdegebied en wat ik ervan begreep is een witgatje geen liefhebber van een getijdegebied. Daarom zie je ze ook vrijwel nooit aan de kust. Nu is dat in de winter voor deze vogels misschien minder van belang omdat het toch maar een tijdelijk verblijf is.

verschillende foeragerende witgatjes
Noorderplaat, 21 mrt 2025

Maar toch weer bijzonder voor de soort. Zo is dit toch wel een heel bijzondere steltloper die toch weer heel anders is dan veel andere steltlopers. En dan heb ik het trouwens nog niet eens over het solitaire gedrag wat ze laten zien en het massale gedrag wat bijvoor-beeld kieviten, wulpen, strandlopers, plevieren ete. etc. in de winter laten zien. Die kunnen in enorme aantallen samen overwinteren. Goudplevieren brengen de winter met duizenden en duizenden vogels samen door. Heel anders hoe de witgatjes dat dus doen. Die zijn volgens mij erg gesteld op hun rust en niet teveel concurrentie.

Wil je meer weten van dit buitenbeentje, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/witgat

Weerzien met de baardmannetjes.

polder Lepelaar, 5 mrt 2025
(bearded reedling, panurus biarmicus)

Er zijn maar weinig gebieden die voldoen aan de hoge eisen van de baardman. In de Biesbosch zijn maar een paar plekken die goed genoeg zijn voor de kleine groepjes baardmannen. Het zijn dan ook nog eens gebieden die amper door mensen worden bezocht. Het is er over het algemeen nat en er groeit veel riet. Vaak overjarig riet met wat dikkere stengels en volle pluimen vol met zaad. De baardmannen eten met name in deze tijd deze zaadjes. Als die voldoende aanwezig zijn, blijken het behoorlijk honkvaste vogels te zijn, terwijl ze juist in de winter vaker zwerven.

In deze tijd, als er voor deze vogels nog helemaal niets op het spel staat en eten eigenlijk de enige dagelijkse zorg is, is het lastig om ze te vinden. Voor mij betekent dat ik de oren maximaal moet spitsen om zo de geluidjes die ze maken al van ver op te pikken. Het is een zeer herkenbaar geluid wat ook nog eens ver draagt terwijl het helemaal niet zo hard klinkt. En als je het geluid eenmaal hoort, wil dat nog niet zeggen dat je ze ook ziet.

Noorderplaat, 13 jun 2024

In deze tijd als het wat kouder is en er veelal een windje staat, blijven ze nogal eens wat lager in het riet uit het zicht zitten. In het komende voor-jaar is dat allemaal anders en zijn ze veel drukker en makkelijker te spotten. Ze laten dan ook hun territoriaal gedrag zien en reageren direct op een indringer. Die worden dan met veel drukmakerij uit het gebied verjaagd. Geen gevecht op leven en dood maar je kunt als indringer toch maar beter uit de buurt blijven. 

Nu zwerven ze meer rond en zijn dan ook in kleine groepjes te zien. Ook vliegen ze wat verder dan de grote rietvelden en kom je ze ook weleens op andere plekken tegen. Ik zie ze af en toe in de Noordwaard wat geen typisch baardmannen gebied is. Ze zijn dan ook maar enkele tellen ter plaatse en vliegen weer snel verder. Ze struinen zo grote gebieden af. Wat dat betreft lijkt dat gedrag wel erg op het gedrag van de pimpel-, staart- en koolmees die in deze tijd ook groepjes de gebieden afstruinen naar voedsel.

polder de Plomp, 15 dec 2025

In het verleden was dat ook de manier om zich te vestigen in nieuwe gebieden. De tijden waren toen heel anders en stikte het nog van de baardmannen. Er zaten zoveel baardmannen dat vanuit die grote populatie grote gebieden in Europa bezet werden door "onze" baardmannen. Tegenwoordig is dat wel wat anders en zijn we hier al blij met amper 2.000 broedparen. Een nieuw baardmannen bolwerk zijn de Marker Wadden. Die plek heeft de soort wel een boost gegeven en wie weet groeit de populatie van daaruit, net als vroeger, weer verder.

Wil je meer weten van deze hele mooie rietvogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/baardman

Onopvallend smelleken..

Willemspolder, 3 maart 2021

Het is winter en het weidevogelseizoen is nog ver weg. Toch is de Gecombineerde Willemspolder in deze tijd een belangrijk vogelgebied. In de komende weken arriveren niet alleen de kleine zwanen om hier te overwinteren, ook twee bijzondere roofvogels overwinteren vrijwel jaarlijks in de Willemspolder

Een van die twee overwinterende roofvogels heb ik inmiddels al in de Willemspolder in een maisakker gezien. Ik heb het dan over het smelleken. Dit is het kleinste en meest onopvallende valkje van Europa wat hier overwinterd en is net iets kleiner dan een torenvalk. De rug van het mannetje is leigrijs, de borst is licht gekleurd en verticaal gebandeerd. Het vrouwtje heeft juist een bruine rug maar heeft ook een lichte borst die eveneens gebandeerd is.

smelleken, 29 november 2025

Smellekens broeden niet in ons land maar doen dat wel in Scandinavië, Schotland, Ierland tot aan IJsland toe. Ze zoeken in de winter een milder klimaat op en de Willemspolder is een van die plekken waar het goed toeven is. Vrijwel elke winter is hier wel een smelleken te vinden. Afgelopen 8 december ontdekte er al een in onze polder. Vanaf eind maart vertrekken ze weer naar het noorden waar niet veel later het broedseizoen begint.

Smellekens overwinteren voornamelijk in de westelijke helft van ons land. Trek een lijn van Bergen op Zoom tot Groningen en dan ten westen daarvan ligt het zwaartepunt van deze overwinterende roofvogeltjes en wij zitten ongeveer op die lijn. Het zijn in totaal ongeveer twee-driehonderd overwinteraars dus wij mogen blij zijn met de aanwezigheid van een van die bijzondere vogels.

Om een smelleken te spotten moet je de akkers grondig afspeuren en vooral letten op kleine verhogingen in het veld. Een flinke molshoop, een hoop gras of riet, een stuk hout en af en toe een wei paaltje, zijn de plekjes waarop ze graag de omgeving in de gaten houden. Smellekens jagen onopvallend op kleine vogeltjes en vliegen altijd vrij laag in tegenstelling tot de iets grotere "biddende" torenvalk die juist heel opvallend te werk gaat.

Behalve dat de Willemspolder in het voorjaar waardevol is voor weidevogels, is de polder dus ook in de winter een belangrijke plek voor verschillende roofvogels. Behalve de buizerd, slechtvalk, torenvalk en het smelleken verblijven hier ook blauwe kiekendieven. Het ene jaar zijn het drie exemplaren en andere jaren is dat slechts een enkel exemplaar. Binnenkort volgt hier ook een verslagje van.

Een polder vol bontjes

bonte strandloper, 3 februari 2023
(dunlin, calidris alpina)

In de Noordwaard, in de Biesbosch verzamelen rond deze tijd de overwinteraars zich in enorme grote groepen om de winter door te brengen. Het zijn vooral watervogels zoals eenden, ganzen en zwanen maar ook steltlopers zoals kieviten en bonte strandlopers. De aantallen gaan je duizelen als je grote groepen vogels gaat tellen. 

De Noordwaard is een voormalig agrarisch gebied met vele hectaren  is dat een grote verzameling van polders, poldertjes en waterlopen. De polders worden maandelijks geteld en dan sta je elke keer weer te kijken om hoeveel vogels het dan gaat.

bonte strandlopers, 13 december 2025

Mij vielen afgelopen week de grote groepen bonte strandlopers op. Het heeft dit najaar wel even geduurd eer ze hier massaal aankwamen. Ik merk ook dat het per jaar kan veranderen. Ik ken jaren met vrij weinig bonte strandlopers maar ook jaren, zoals dit jaar, met serieus grote groepen. 

Voor het binnenland is het een grote groep maar die valt in het niet bij de aantallen die in de Waddenzee overwinteren. Het daar om honderdduizenden "bontjes". Ik ben al blij met enkel honderden exemplaren. Het is trouwens wel iets om in de gaten te houden hoelang ze hier blijven hangen. Het kan zomaar zijn dat ze alsnog doortrekken en even snel verdwenen zijn als dat ze zijn gekomen. 

bonte strandlopers vliegen onder de kieviten

De bonte strandlopers verkiezen het gezelschap van de kieviten en dat zijn ongeveer 1.500 tot 2.000 vogels. Dus als die allemaal de lucht ingaan omdat een bruine kiekendief of zeearend over de groep scheert is dat een prachtig en vooral ook een indrukwekkend gezicht. Meestal vliegen de geschrokken vogels een paar rondjes om daarna weer op het vertrekpunt te landen. Als die grote groepen vogels de lucht ingaan kun de bonte strandlopers makkelijk vinden. Ze zijn in de eerste plaats een stuk kleiner en heel licht gekleurd en in de tweede plaats blijven ze als groep dicht bij elkaar en vliegen onder de grote groepen kieviten.  

foerageren bij laag water, 13 december 2025

Bij laag water in de Noordwaard vallen de slikjes droog en kunnen deze kleine steltlopers foerageren. Het tij is minimaal maar genoeg om de boel blank te zetten of net droog te laten vallen. Precies zoals veel vogels het graag hebben. Voedsel is hier genoeg te vinden en dat probeer ik mij dan weleens voor te stellen hoe die hoop eten per dag er uitziet? In totaal eten hier tienduizenden vogels per dag en dat dag na dag, week na week enz. Haast niet voor te stellen.

Wil je meer weten van deze voormalige Nederlandse broedvogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/bonte-strandloper

Op zoek naar de rosse.

rosse grutto in winterkleed

Al weken ben ik op zoek naar rosse grutto's en het wilde maar niet lukken om er een of een paar te zien. Dat is best bijzonder want juist in deze tijd kunnen ze massaal aan onze kust overwinteren. Het gaat dan zelfs om vele tienduizenden vogels dus je zou denken dat een rosse grutto spotten een makkie is maar dat is voor mij de afgelopen paar weken niet zo geweest. Het kan met het tij te maken hebben gehad want bij laag water zitten de meeste vogels buitengaats op de droogge-vallen slikplaten en zandbanken. Daarbij komt dat in deze tijd vrijwel alle steltlopers hetzelfde licht-grijze verenkleed hebben en allemaal op elkaar lijken als ze met de kop in de veren dicht bij elkaar stilzitten.

 het zomerkleed, 18 jul 2018

Vorige week vrijdag ontdekten we een mooie groep aan de binnenkant van de zeedijk. Ze zaten dicht bij elkaar en bijna allemaal met de kop in de veren. Lichtgrijs met donkere vlekjes in de afzonderlijke veren. Een heel ander beeld dan de rosse grutto's in het vroege voorjaar als ze weer teugkeren naar het arctisch gebied waar ze broeden. De rosse grutto is dan soms meer dan "ross" te noemen want dan zijn eerder steenrood. Het zijn dan schitterende vogels om te zien en daarbij is ook te zien welke vogel een mannetje of een vrouwtje is. Vrouwtjes zijn meer grijs en de mannetjes zijn uitbundig steenrood gekleurd.

 De rosse grutto heeft een licht opgewipte snavel wat de Hollandse grutto niet heeft en ook de poten zijn minder lang en dat is nog het best in de vlucht te zien want de poten steken niet voorbij de staart. Bij de "gewone" grutto steken die ruim voorbij de staart. Twee opvallende kenmerken om ze uit elkaar te houden. 

honderden rosse grutto's, 22 okt 2024
samen met zilverplevieren en strandlopertjes

Maar we worden in deze tijd ook wel geholpen want de grutto zit in Zuid-Europa of in Afrika en die zien we in maart pas weer terugkeren dus je kunt je nu niet vergissen.. Straks is dat wel een ander verhaal want vanaf maar tot in mei kun je de beide soorten in hetzelfde gebied tegenkomen. Daarbij kun je de ondersoort de ijslandse grutto ook nog tegenkomen.

Je moet dan echt wel wat vogelkennis hebben om de soorten uit elkaar te houden. Voorlopig is dat nog niet aan de orde en is  het vooral zaak om grijze rosse grutto tussen al die duizenden andere grijze steltlopers te ontdekken. Vooral de enorme groepen zilverplevieren en bonte strandlopers kunnen voor verwarring zorgen.

Wil je meer weten van deze winterse grutto, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/rosse-grutto

Wegtrekkers bijna weg.

geringde strandplevier, 29 november 2025

Rond deze tijd zijn vrijwel al onze trekvogels vertrokken en zijn de wintertrekvogels gearriveerd. De meeste zangvogels zijn al geruime tijd weg en ook de meeste andere trekkers zoals sternen, purperreigers, zomertalingen etc. etc. zijn ook weg. Daarom werd ik afgelopen week zo verrast toen ik, én een noordse stern én een strandplevier zag. 

Strandplevieren trekken vanaf augustus weg en er kan af en toe een enkeling achterblijven maar als je nu een strandplevier ziet, is dat heel bijzonder. 

hele late noordse stern

Het zijn ook echte kustvogels en af en toe kun je ze in de trektijd zo'n beestje elders zien. Begin dit jaar zaten twee strand-plevieren even in de Biesbosch. Het was april en dat is de tijd dat de pleviertjes op trek zijn en net terugkeren. Ze namen in de Biesbosch even de tijd om te rusten en aan te sterken. De strandplevier van vorige week was geringd en deed dus mee aan een onderzoeksprogramma. Jammer genoeg was de ring niet af te lezen anders had ik wat meer over dit individu te weten gekomen. 

Ook de meeste noordse sternen zijn alweer even vertrokken en noordse sternen overwinteren zelfs helemaal niet in ons land dus deze vogel is denk ik de allerlaatste die nog moet vertrekken. Heel bijzonder om hem zo enthousiast vissend te zien. Het leek er ook helemaal niet op dat hij al van plan was om te vertrekken. Als deze achter-blijver uiteindelijk weg is moet ik tot april wachten om ze weer te zien. 

strandplevier in de Biesbosch, 14 apr 2025

Vorig jaar zat in april, de trektijd van deze sternen, ook een exemplaar in de Biesbosch. Een dag rusten en foerageren om daarna regelrecht door te vliegen naar de broedgebieden. Het was toen een echte bijzonderheid want het zijn echte kustvogels en ook in de Delta moet je goed zoeken om ze te vinden. Broeden kunnen ze ook lekker anoniem doen in een visdieven kolonie. Nederland is het meest zuidelijke deel van het broedgebied wat tot in het arctische gebied in het hoge noorden doorloopt.

Dus om deze twee wegtrekkers op zo'n laat moment in het jaar te zien was verrassend. Daarbij vond ik het ook erg toevallig dat ik deze twee kustvogels dit jaar ook allebei in de Biesbosch had gezien. 

Wil je meer weten van de langste lange afstandstrekker, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/noordse-stern

En wil je meer weten van de zeldzaamste plevier van ons land, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/strandplevier

Dwarrelende sneeuwvlokjes.

sneeuwgors bijna in winterkleed, dec 2025

In de eerste twee maanden van dit jaar was het mij niet gelukt om de `echte` wintervogels zoals fraters, ijsgorzen en sneeuwgorzen te spotten. Ik was daarvoor wel naar de geijkte stekken gegaan zoals de zeedijk bij Westkapelle, de  Brouwersdam, de Kwade Hoek en de Oesterdam. Dat zijn nogal wat plekken om ze te zoeken en het was ook een goede spreiding van mijn kansen maar het mocht niet baten. De teller bleef op O waarnemingen staan. Ik had mij toen al voorgenomen om de twee laatste maanden van het jaar dezelfde stekken af te struinen. 

groep sneeuwgorzen, november 2017

Nu is het de laatste jaren sowieso erg lastig om deze soorten te zien en het is al helemaal niet meer zo dat je ze in grote groepen kunt spotten. Jaren geleden lukte het in de Kwade Hoek nog wel eens om groepen sneeuwgorzen van vijfentwintig tot zelfs vijftig vogels te zien. In diezelfde Kwade Hoek lukte het jaren geleden ook om ijsgorzen en fraters te zien. Dat is tegen-woordig al helemaal een bijzonderheid en er zijn meer jaren dat ze daar niet zitten dan wel. Het klimaat en de zachte winters kunnen wel eens een oorzaak zijn en dan denk ik gelijk, "wat is er nieuw?". Het is eerder gewoon geworden dat ze hier niet meer te zien zijn.

sneeuwgorzen in winterkleed, dec 2025

Fraters zijn erg inmiddels zeldzaam geworden en daar moet je tegenwoordig zelfs voor naar de de Wadden of Noord-Groningen. Incidenteel worden ze nog elders gezien maar zonder foto heb ik altijd mijn twijfels. Vijftien jaar geleden zaten de fraters bij Battenoord en op de Oesterdam. Haast niet voor te stellen maar het is wel zo.

In ieder geval lukte het afgelopen week wel om de eerste sneeuwgorzen van dit jaar te spotten. Het lukte pas in de laatste maand van het jaar en ik zag zelfs twee kleine groepjes een van vijf en een van zes exemplaren. 

De meeste vogels waren in volledig winterkleed en een paar vogels hadden nog deels het zomerkleed aan en waren grotendeels nog wit. Een sneeuwgors in het volledig witte zomerkleed en zwarte rug is hier niet of nauwelijks te spotten. Best jammer want dan zijn ze pas echt op zijn mooist. Wij doen het in deze tijd van het jaar met de oranjebruine en witte wintervariant, ook mooi maar het kan dus nog mooier.

een groep van vijftig sneeuwgorzen, december 2017

Wil je meer weten van deze sneeuwvlokjes, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/sneeuwgors

Invasie van kramsvogels?

binnentrekkende kramsvogels

Vorige maand werd ons land overspoeld met wintergasten. Vooral de enorme groepen pimpelmezen van in totaal wel 100.000 vogels vielen op. Ook de koperwieken en kramsvogels kwamen met grote wolken ons land binnen en zo ook in Biesbosch, in de Noordwaard zagen we grote groepen neerploffen in de wilgen en populieren. Moe van de lange vlucht en tijd voor een korte pauze. Waar ze daarna naartoe vlogen is mij niet duidelijk. Ik zie nu in ieder geval veel minder kramsvogels dan een maand geleden.

Ik denk dat veel van die trekvogels na een pauze hun tocht vervolgen en doortrekken naar het zuiden. Dat dit najaar zoveel trekvogels via ons land vliegen is niet gek want wij liggen met ons land en vooral ook onze kust op de trekroute naar het warmere zuiden. Dat het nu zoveel vogels zijn en naar mijn idee ook eerder in het najaar en daarbij ook nog eens meer vogels en soorten zijn, kan met verschillende oorzaken te maken hebben. Het kan in het noorden al eerder kouder zijn dan anders samen met een stevige oostenwind, vogels voelen feilloos aan wat voor weer er aan komt en  wanneer ze weg moeten gaan. En misschien is de voedselvoorraad wel te klein om de winter mee door te komen. Een slecht bessenjaar zorgt ook altijd voor meer vogeltrek.

en nog een plukje kramsvogels

Het is natuurlijk een theorie van de koude grond maar het viel wel op. Dat gevoel werd ook nog eens bevestigd door de inmiddels drie verschillende klapeksters die ik afgelopen weken heb gezien. Een soort waar je in de afgelopen winters met wat geluk slechts een of hooguit twee exemplaren zag. Afgelopen maand zag ik bij elkaar zo'n 400 kramsvogels en dat was aanzienlijk meer dan de afgelopen jaren. Ik moet diep in mijn geheugen graven om nog aan dat soort aantallen te komen en de laatste keer was misschien wel dertig-vijfendertig jaar geleden toen in een strenge winter de grote groepen kramsvogels zelfs de tuinen bij ons in de wijk afstruinden naar bessen en ander voedsel.

Nu vraag ik mij wel af of nu meer vogels de winter hier door gaan brengen of dat de bulk van de afgelopen weken weer verder gaat? In ieder geval hebben we hier met een prima bessenjaar te maken en zie ik overal volle meidoorn- sleedoornstruiken en aan de kust hangen de duindoorns ook helemaal vol met bessen. Mochten ze toch doortrekken dan hebben ze tijdens deze tussenstop niet te klagen over te weinig voedsel. Aansterken is hier geen probleem.

Wil je meer weren van deze steng kijkende lijsterachtige, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kramsvogel

We hebben contact met 049T

Thelma(049T) op weg naar Oosterhout
20 januari 2025 polder Lepelaar

Begin dit jaar, in de wintermaanden januari en februari overwinterde de kleine zwaan Thelma met GPS zender 049T om haar hals in de Gecombineerde Willenspolder. Dankzij die GPS zender konden we dagelijks volgen waar deze kleine zwaan was. Zo ontdekte ik dat deze vogel 's-nachts in de Polder Turfzakken in de Biesbosch sliep en elke ochtend rond 10.00 uur naar de Gecombineerde Willemspolder vloog om te foerageren. 's-Middags rond een uur of vier vertrok ze daar weer. Eind februari vertrok ze via de Baltische staten naar Noordwest-Rusland om daar de zomer en het broedseizoen door te brengen. 

Op het moment dat ze na een tussenstop in de Baltische staten de grens met Rusland overstak werd de GPS verbinding verbroken. Deze GPS verbinding werkt via het GSM netwerk en dat werkt niet in Rusland. In die enorm grote en lege gebieden staat geen GSM masten en ik denk dat er ook geen roaming afspraken met de Russische provider zijn gemaakt.

Thelma(049T) helemaal rechts op de kaart

Dat was bekend en op dat moment begon het lange wachten op het eerste contact van haar GPS zender met het GSM netwerk. Een paar weken geleden werd het contact voor het eerst hersteld en was er weer een teken van leven van Thelma. Ze heeft de afgelopen 8 maanden dus overleefd en is met goede moed op weg naar het westen.

Op dit moment(18 november 2025) zit ze in Noordwest-Duitsland in het plaatsje Neustadt-Glewe. Dit plaatsje ligt halverwege tussen Berlijn en Hamburg. De afgelopen week is ze flink opgeschoten want rond 10 november zat ze nog in Letland bij de stad Jelgava. Een stad met 66.000 inwoners en vergelijkbaar qua grootte met Oosterhout. Ik durf nog niet te zeggen of ze verder door zal vliegen naar Nederland want jaarlijks wordt de route die ze naar het westen afleggen korter en korter. Naarmate het klimaat verder opwarmt is de noodzaak om verder westwaarts te vliegen steeds kleiner. 

2 volwassen kleine zwanen met hun 2 jonge
mooie asgrijze jongen(Willemspolder jan 2016)

En zo zien we in de winter steeds minder kleine zwanen. Daarbij komt ook nog eens dat door die klimaatverandering veel kleine zwanen niet meer tot broeden komen en het aantal voortgebrachte jonge kleine zwanen jaarlijks te klein is om uiteindelijk de soort in stand te kunnen houden. Om een voorbeeld te geven, zo'n tien jaar geleden overwinterden tussen de 150 en 175 kleine zwanen in de Gecombineerde Willemspolder en tegenwoordig zijn dat een kleine 25 vogels. En vijftien jaar geleden zag ik in de Noordwaard bij Werkendam 250 tot 300 kleine zwanen op een bietenakker foerageren. Daar is tegenwoordig helemaal geen sprake meer van. In de groep van 78 overwinterende kleine zwanen in de winter van 2015 -2016 zaten maar 13 jongen. En dat jaar was echt geen uitzondering. Jaar na jaar zie ik steeds te weinig jonge kleine zwanen.

Ik ben wel heel benieuwd wat we deze winter bij ons in de polder gaan zien. Sowieso het aantal kleine zwanen met het aantal jongen en natuurlijk of Thelma een van hen is. Ik hoop ook dat de boeren deze zeldzame zwanen op hun land toelaten en ze niet met schoten in de lucht de vogels steeds verjagen.

Wil je meer weten van deze zwaan der zwanen, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/kleine-zwaan

Een goede schutkleur helpt.

de goed verstopte houtsnip

100% Vertrouwen op je schutkleur, je moet het maar durven. Er zijn niet zoveel vogels die dat durven en het zijn er bij elkaar ook maar een paar soorten die dat doen. De patrijs en fazant zijn bijvoorbeeld twee soorten die dat durven maar die kunnen er dan ook wat van. Menig keer zorgden die vogels ervoor dat ik zowat een hartverzakking kreeg doordat ze op het allerlaatste moment pas opvlogen. Het leek er dan op alsof de vogel tot op de laatste wachtte om mij zo maximaal schrik aan te kunnen jagen. Ook een bokje en houtsnippen heb ik dat een paar keer zien doen en ook hazen kunnen er wat van.

prachtige beukenlaan naast het
houtsnippenbos

Vandaag was ik er op voorbereid en was samen met een vogelaar die goed bekend is in het gebied bewust op zoek naar de houtsnip en dan zul je zien dat ze er niet zitten zei ik nog. Maar dat idee werd sneller dan gedacht weerlegd. Een houtsnip vloog op en verdween uit het zicht nog voordat we de vogel goed konden zien. Jammer maar hoopvol en met goede moed zochten we verder in de dichte ondergroei van de hoge douglas sparren. Ze waren dus in het gebied en het zouden dus best wel eens overwinteraars kunnen zijn. In deze tijd passeren ook nogal wat doortrekkers ons land maar dat is volgende maand afgelopen. Dus hopen dat deze snippen blijven.

zoek de snip

Het duurde toch nog een paar uur voordat we de volgende houtsnip vonden. Deze keer bleef de houtsnip zitten en bewoog helemaal niet. Tot een paar meter afstand keek hij rustig en vol vertrouwen mijn richting uit. Ik durfde niet dichterbij te gaan want de vogel verstoren is wel het laatste wat ik wil. Het was ongelooflijk hoe onzichtbaar de vogel op deze korte afstand bleef. Zelfs met de verrekijker bleef de vogel slecht zichtbaar en pas na flink inzoomen met mijn camera lukte het om de vogel te spotten. Een zonnestraaltje piepte precies door de struik en bescheen de kop van de houtsnip waardoor hij even goed in beeld kwam, prachtig!

 

een zonnestraaltje helpt

Een houtsnip is toch flink groot en te vergelijken met een turkse tortel die slechts een fractie kleiner is. De lange snavel hield hij naar beneden gericht en alleen zijn grote heldere oog viel op. Die grote ogen horen bij een nachtvogel want die heeft hij met name 's-nachts nodig als hij op pad gaat. Overdag houdt hij zich gedeisd in de dichte ondergroei van een bos en daar zat hij dan ook. Goed verscholen onder een grote rododendronstruik. Na al die ontmoetingen met houtsnippen lukte het mij vandaag pas om een fot te maken van deze toch wel mysterieuze bosvogel.

Wil je meer weten van deze vrijwel onzichtbare snip, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/houtsnip

Het is goud wat er blinkt.

de goudplevieren van Kerkwerve

Als de goudplevieren in ons land overwinteren, kiezen ze toch voornamelijk voor de kust. En heel specifiek voor de Wadden en de Delta. Neemt niet weg dat je ze ook landinwaarts kunt zien en dat doen de goudplevieren dan weer eerder dan de zilverplevieren. De zilverplevieren zijn nog meer kustvogels dan de goudplevieren. Trek een lijn van Groningen naar Bergen op Zoom en ten westen van die lijn kun je dan goudplevieren in de graslanden tegenkomen.

goudplevieren in winterkleed

Heel af en toe kom ik ik ze hier in de buurt tegen zoals in de Gecombineerde Willemspolder en de Biesbosch. Ten oosten van de hierboven genoemde lijn. Ik zie ze met name in de Willemspolder als ze op trek zijn en dan maken ze hier een korte tussenstop om wat rusten en te eten. In de Biesbosch willen ze nog wel eens wat langer blijven hangen maar dat snap ik dan ook wel. De Biesbosch is namelijk een diep landinwaarts gelegen onderdeel van de Delta. Vroeger was eb en vloed en de invloed van de zee hier heel nadrukkelijk aanwezig en dat is nu ook zonder dat tij nog merkbaar.

De grote en diepe spaarbekkens in de Biesbosch hebben altijd wel een aantrekkingskracht op kustvogels en het is ook elk jaar weer zichtbaar als middelste zaagbekken, kuifduikers, zwarte zee eenden en zelfs eiders dit gebied aandoen.  

de goudplevieren van de Noordwaard

Gisteren was ik nog in de Biesbosch en zag ik een mooi clubje goudplevieren tussen de kieviten. Dat is trouwens bijna altijd wel zo. Op de een of andere manier liggen die twee elkaar wel en zoeken ze elkaars gezelschap op. Hoewel het eerder zo is dat de goudplevieren de kieviten opzoeken in plaats van andersom. 

Tussen de enkele honderden kievieten liepen achttien goudplevieren. Samen foerageren en samen opvliegen als een bruine kiekendief en later ook nog eens een zeearend overvloog. In de vlucht zijn ze goed te herkennen en kon ik ook het exacte aantal zien.

de lucht kan soms helemaal volzitten

Na een paar onrustige rondjes gevlogen te hebben, kwamen ze weer naar beneden en landden ze weer op dezelfde slikrandjes van daarvoor. Steeds alert voor dreigingen en toch relaxed foerageren. De goudplevieren kun je als je wat scherp de groepen kievieten afspeurt de hele winter wel tegenkomen. De aantallen hier steken schril af tegen de aantallen die bijvoorbeeld bij Plan Tureluur bij Kerkwerve waar makkelijk tienduizend goudplevieren overwinteren. De enorme wolken vogels die daar de lucht ingaan zijn indrukwekkend.

Wil je meer weten van deze prachtig getekende plevier in winterkleed, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/goudplevier

De zwarte zee-eend.

Brouwersdam, 23 feb 2022

Zwarte zee-eenden zijn aan de kust ondanks hun opvallende zwarte verenkleed niet erg opvallend. Het zijn echte zee eenden en je ziet ze eigenlijk niet in het binnenland. In het eerste halfjaar van 2021 heeft een zwarte zee-eend in de Biesbosch op de rivier de Merwede gezeten. De vogel liet zich daar steeds door de sterke stroming meevoeren om daarna weer terug te zwemmen naar de grote rode boei die de vaargeul markeerde. Maar dit was een uitzondering, het zijn echte zoutwater vogels die hier in de winter aan de kust komen overwinteren.

Het gaat dan om ongeveer 30.000 vogels en dat is fors minder dan een jaar of dertig geleden toen hier nog voor de kust zo'n 100.000 zwarte zee-eenden overwinterden. Toch is het nog een serieus aantal vogels en zijn ze best wel te spotten.

zwarte zee-eend,  6 mrt 2024

Deze ontwikkeling, de teruggang van de soort, is helaas voor veel vogelsoorten van toepassing. Ik vraag mij weleens af hoe de vogelwereld er over nog eens dertig jaar uitziet? Er moet toch een keer een moment aanbreken dat men in de gaten krijgt dat het zo niet door kan gaan. Het zal dan voor een aantal vogelsoorten te laat zijn en zijn we ze voor altijd kwijt. 

Deze zee eenden even van kleine schelpdieren en daar gaat het ook niet zo goed mee. Door voedselgebrek hier en de opwarming van de aarde is de noodzaak om naar het zuiden af te reizen niet meer zo groot. Je ziet dat bijvoorbeeld ook bij kleine zwanen die jaarlijks steeds wat minder ver naar het zuiden afreizen. Die komen nu niet verder dan Denemarken en Noord-Duitsland. Een klein deel overwintert nog maar bij ons.

een treintje zwarte zee-eenden,
Noordzee 18 okt 2025

De zwarte zee-eend is in de winter voor onze kust een echte "groepsvogel", die laag over de golven in treintjes voorbij vliegen. Meestal wat verder uit de kust en met wat hogere golven verdwijnen ze ook steeds weer even uit het zicht. Rustig dobberend op het water vlak voor de kant komt nauwelijks voor laat staan dat ze op het strand of op de basaltblokken van de brouwersdam of Westkapelse zeedijk gaan zitten.

Op zee, vanaf de boot waren ze vorige maand nog redelijk te zien en vlogen ze zelfs over de boot. Maar ja we waren dan ook in zijn leefgebied. De zee eenden zijn in deze tijd vanaf de kant wat makkelijker te zien maar een scoop is dan wel een vereiste. De Brouwersdam is dan wel de makkelijkste plek, tenminste als de wind dan niet te hard is en uit de verkeerde richting komt. De horizon is dan de plek waar ze te zien zijn.

Wil je meer weten van deze onopvallende zeevogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/zwarte-zee-eend

De eend der eenden.

mannetje ijseend in winterkleed, 21 feb 2021

Dit najaar zijn hier al heel wat winterse vogels uit het noorden gezien. Vooral zangvogels zoals kepen, kramsvogels, kruisbekken, sijzen en koperwieken zijn al volop gespot. Ik heb nu een stille hoop dat ook de winterse watervogels massaal deze kant opkomen. Ik hoop dan met name op pestvogels, parelduikers en ijseenden. Het zijn schitterende vogels waarvan het geen zekerheidje is dat we ze in elke winter hier kunnen zien. In de winter van dit jaar heb ik bij de Brouwers-dam al een ijseend gezien maar een foto maken was er jammer genoeg niet bij. 

Brouwersdam, 20 jan 2020

Die moet dit jaar nog geschoten worden. IJseenden zijn in het juiste geslacht en kleed zo ontzettend mooi en bijzonder dat ze daarom met gemak meedingen naar de mooiste vogel van het jaar. Dat ik een ijseend in dit prachtkleed heb gezien is zeldzaam te noemen. Het is mij pas een paar keer gelukt en de eerste keer was alweer vijftien jaar geleden en had ik geen camera bij me. Deze ijseend zwom op slechts enkele meters van de basaltblokken van de Brouwersdam en was helemaal niet schuw. Een unieke kans, kansloos gemist kun je wel zeggen. 

vrouwtje ijseend, 7 jan 2021

Meestal zie ik de vrouwtjes en ook wel mannetjes in een minder spectaculair verenkleed. In een kleed zoals alle winterkleden er uitzien en dat is bij ijseenden niet anders en ziet er niet echt uit om te juichen.

Het aantal ijseenden dat in de winter hier te zien is, is klein. Het gaat om enkele tientallen en in een goed jaar iets meer dan honderd. Daarbij komt ook nog eens dat de meeste vogels in het Waddengebied overwinteren en voor mij is dat net iets te ver om voor deze soort op pad te gaan. Ik hou het daarom op de Zeeuwse kust en is opletten het devies. Waarneming.nl helpt dan ook nog weleens maar je moet het toch zelf doen en de hele zeereep afspeuren.

 

Wil je meer weten van deze eend der eenden, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/ijseend

Tijd voor de drieteentjes.

winterkleed drieteenstrandloper, 19 okt 2010

Drieteenstrandlopers zie ik hier alleen in de winter. En met hier bedoel ik dan de kust en een zeldzame keer in de Biesbosch. Deze witgrijze dribbelaars lopen het liefst op de waterlijn en bewegen dan mee met de aan land rollende golven. Ze pikken driftig in het strandzand en vangen op die manier kleine insectjes. Het is altijd een grappig gezicht om ze zo druk bezig te zien. 

Als de eerste drieteentjes in de vroege herfst arriveren om hier te overwinteren zie ik soms nog weleens wat overblijfselen van het zomerkleed maar meestal zijn het toch de winterjassen die te zien zijn. 

restant zomerkleed, 24 apr 2021

De restanten van de zomerkleden kunnen ook nog eens sterk variëren, de ene drieteen heeft een meer rossig kleed en met name de kop is dan juist rossig gekleurd dan de drieteen in de grijze variant die een lichter gekleurde kop heeft en waar de oogstreep ook nog eens geheel ontbreekt. Het is altijd leuk om in het vroege voorjaar of late najaar nog zomerkleden te spotten. Wat soms voor verwarring kan zorgen is de aanwezigheid van bonte strandlopers in winterkleed die dan weer sterk lijken op de drieteenstrandlopers in een restant zomerkleed. Die twee lijken dan sprekend op elkaar.

Brouwersdam,13 jan 2016

Dit najaar heb ik ze alweer in flinke groepen in de Kwade Hoek en bij de Brouwersdam kunnen spotten en dat is met het juiste tij de hele winter door een goede stek om ze te zien. Het is niet gek om daar groepen van 500 exemplaren of meer te zien foerageren of te zien vliegen.

Ik vind het ook altijd weer verbazingwekkend dat deze kleine vogeltjes helemaal uit Canada of Siberië naar onze kust vliegen om hier te overwinteren. En dan is het trouwens ook niet zo heel gek dat ze soms met de voor hun verkeerde wind wat verder doorschieten en in de Biesbosch belanden. In de afgelopen jaren heb ik ze met regelmaat in de Hardenhoek en Eierwaard gezien. Als ze eenmaal in de gaten hebben dat ze in het binnenland in zoet water terecht zijn gekomen vertrekken ze weer naar het zoute.

Wil je meer weten van deze snelle dribbelaar, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/drieteenstrandloper

Die lelijke jan van genten.

juveniele jan van gent, 18 okt 2025

Juveniele jan van genten zijn eigenlijk de lelijke eendjes van de zee. En het is dan ook bijna ondenkbaar dat deze lelijkerds in een kleine vier jaar tijd uitgroeien tot een van de mooiste zeevogels die je je maar kunt bedenken. Enkele jaren geleden, in 2022 om precies te zijn, werden de broedkolonies van de jan van genten meedogenloos hard getroffen door de vogelgriep en werd de populatie gedecimeerd. Ik zag dat met eigen ogen op zee waar de aantallen jan van genten minimaal waren en ook het aantal juveniele beesten was te verwaarlozen. Het was een trieste aanblik.

voor en na de vogelgriep, voorjaar 2022

Maar dit jaar vlogen weer vele jan van genten achter de boot en is de soort de harde klap weer enigszins te boven gekomen. Ik weet niet hoe het nu met de stand van de soort is maar het gaat naar mijn idee duidelijk waarneembaar beter.

een zo mooi worden ze, 12 jun 2020

Jaren geleden waren we een keer aan de oostkust van Schotland waar we uitkeken op Bass rock een grote rots in zee die volledig gekolonialiseerd was door Jan van Genten. Tienduizenden jan van genten broedden op dit eiland totdat de vogelgriep uitbrak. Er bleven amper nog vogels over en in de kolonie stierven tienduizenden vogels. Dat ligt nu gelukkig achter ons en nemen de aantallen weer toe.

De juveniele vogels van een paar weken geleden zagen er goed uit en blonken uit in lelijkheid. Ik moest nog denken, "heb geduld jongens het komt allemaal goed". 

op de Noordzee,6 okt 2018

De volwassen vogels vlogen rond de boot en doken als een speer de diepte in . Als ze boven kwamen wisten ze met een paar ferme vleugelslagen weer op de te stijgen en cirkelden ze weer verder over de zee. Ze brengen heel veel tijd boven zee door en hebben daar niet veel kracht voor nodig. Met hun lange vleugels zeilen en keilen ze moeiteloos laag boven de golven en hoeven ze voorlopig niet bang te zijn voor een besmettelijk en dodelijk virus. 

Het is te hopen dat ze daar de komende jaren geen last meer van hebben en de populatie weer genoeg kan aangroeien en Bass rock weer helemaal wit gekleurd is van de uitwerpselen. Deze rots was na de vogelgriep weer helemaal bruin en schoon geregend van de vogelpoep. 

Wil je meer weten van deze sierlijke zeevogel, klik dan op de link;

https://www.vogelbescherming.nl/ontdek-vogels/kennis-over-vogels/vogelgids/vogel/jan-van-gent